200 milyon il yaşı olan uçan sürünən növü kəşf edildi

Alimlər 200 milyon il əvvəl dinozavrların üzərində uçmuş yeni bir pterosaur növünü aşkar ediblər. Bu qədim sürünənin çənə sümüyü 2011-ci ildə Arizonada tapılmışdı, lakin müasir skanlama texnologiyaları indi onun elmə yeni bir növ olduğunu üzə çıxarıb.

Vaşinqtondakı Smithsonian Milli Təbiət Tarixi Muzeyinin alimlərinin rəhbərlik etdiyi tədqiqat qrupu bu canlını "Eotephradactylus mcintireae" adlandırıb ki, bu da "kül qanadlı dan yeri tanrıçası" mənasını verir. Bu ad, onun sümüklərinin qədim bir çay yatağında vulkanik kül vasitəsilə qorunmasına işarə edir.

Bu kəşfin təfərrüatları "Proceedings of the National Academy of Sciences" jurnalında dərc edilib. Təxminən 209 milyon il yaşı olan bu pterosaur, Şimali Amerikada tapılan ən erkən növ hesab olunur.

Tədqiqatçı Dr. Kligmanın sözlərinə görə, "Trias dövrünə aid pterosaur sümükləri kiçik, nazik və tez-tez boşluqlu olur, buna görə də onlar fosilləşmədən əvvəl məhv olurlar." Bu kəşfin yeri, Arizona ştatındakı Petrified Forest Milli Parkında qədim qayalardan ibarət bir fosil yatağıdır. 200 milyon il əvvəl bu yer çay yatağı olub və çöküntü qatları zamanla sümükləri, pulları və o dövrə aid digər həyat sübutlarını qoruyub saxlayıb.

Çay o vaxt Pangea adlı superkontinentin mərkəzi bölgəsindən keçirdi. Bu superkontinent Yer üzündəki bütün quru sahələrindən ibarət idi. Fosil yatağında yalnız pterosaurun çənə sümüyü deyil, həm də sümüklər, dişlər, balıq pulları və hətta fosilləşmiş nəcislər (koprolitlər) tapılıb.

Dr. Kligman bildirib ki, "Bizim bu qədim çay yataqlarında pterosaur sümüklərini tanıma bacarığımız, digər Trias dövrünə aid çöküntü yataqlarının da ətraf dünyada pterosaur sümüklərini qoruyub saxlamış ola biləcəyini göstərir."

Tədqiqatçılar pterosaurun dişlərini də öyrəniblər və bu qanadlı sürünənin nə ilə qidalandığına dair ipucları əldə ediblər. "Onların dişlərinin uclarında qeyri-adi dərəcədə çox aşınma var," deyə Dr. Kligman izah edib. Bu, pterosaurun sərt bədən hissələrinə malik olan bir şeylə qidalandığını göstərir. Ən mümkün ov növü, həmin dövrdə bərk pulcuqlarla örtülmüş primitiv balıqlar olub.

Alimlər deyirlər ki, kəşfin baş verdiyi yer, nəsli kəsilmiş nəhəng amfibiyalar və qədim zirehli timsah qohumları kimi heyvanların, həmçinin bu gün tanıdığımız qurbağalar və tısbağalarla birlikdə yaşadığı bir ekosistemin "anlıq görüntüsünü" qoruyub saxlayıb. Dr. Kligman qeyd edib ki, bu fosil yatağı 200 milyon il əvvəl baş verən təkamül "keçidini" sənədləşdirib. "Burada sonralar inkişaf edən qrupların, Trias dövrünü keçə bilməyən daha qədim heyvanlarla birlikdə yaşadığını görürük."

"Belə fosil yataqları bizə bu heyvanların hamısının əslində birlikdə yaşadığını təsdiqləməyə imkan verir," deyə tədqiqatçı yekunlaşdırıb.