Nobel Fizika Mükafatının Sahibləri

2025-ci ilin Nobel Fizika Mükafatı laureatları John Clark, Michel Devoret və John Martinis oldu. İsveç Kral Elmlər Akademiyası mükafatın 'elektrik dövrəsində makroskopik kvant mexaniki tunelləmə və enerji kvantlaşması kəşflərinə' görə təqdim edildiyini elan edib.

Əsas Kəşfin Məzmunu

Laureatlar, kvant mexanikasının ən mühüm suallarından biri olan kvant mexaniki effektlərin müşahidə edilə biləcəyi maksimum sistem ölçüsü ilə bağlı tədqiqatlar aparıblar. Onların təcrübələri elektrik dövrələrində kvant mexaniki tunelləmə effektini və enerji səviyyələrinin kvantlaşmasını nümayiş etdirib. Bu dövrələr kifayət qədər böyük olub ki, əllə tutula biləcək ölçüdədir.

Tunelləmə, kvant hissəciklərinin enerji səviyyələrindən asılı olmayaraq maneələri keçə bilməsi effektidir. Bu, klassik mexanikada mümkün olmayan, lakin kvant mexanikasında nəzəri olaraq mümkün olan bir prosesdir. Bu kəşflər kvant sistemlərinin daha yaxşı başa düşülməsinə və tətbiqi sahələrdə geniş istifadəsinə yol açıb.

Alimlərin Təcrübələri

1984 və 1985-ci illərdə laureatlar, elektrik dövrələrində sınaqlar keçiriblər. Bu dövrələr, yüksək keçiricilik qabiliyyətinə malik olan və elektrik müqaviməti olmadan cərəyan keçirə bilən komponentlərdən ibarət idi. Dövrənin bəzi hissələri izolyasiya qatları ilə ayrılmışdı. Bu quruluş Josephson keçidi adlanır. Təcrübələr zamanı alimlər, kvant mexanikasının nəzəri proqnozlarını təsdiq edən nəticələr əldə ediblər.

Elektrik dövrəsindəki zərrəciklər, vahid bir hissəcik kimi davranaraq, bütün sistemi əhatə edən bir kvant vəziyyətində olub. Sistem, cərəyanın gərginlik olmadan keçdiyi bir vəziyyətdə başlayır və kvant tunelləmə vasitəsilə bu vəziyyətdən çıxaraq yeni bir enerji səviyyəsinə keçir.

Kvant Texnologiyalarına Təsir

Bu kəşflər, kvant texnologiyalarının inkişafında mühüm irəliləyişlərə yol açıb. Tədqiqatlar, kvant şifrələmə, kvant kompüterlər və sensorlar kimi yeni nəsil texnologiyaların inkişafına imkan yaradıb. Alimlərin işləri kvant hesablamalarını sırf akademik sahədən sürətlə inkişaf edən texnoloji sahəyə çevirmişdir.

Laureatlar Haqqında

John Clark, 1942-ci ildə Böyük Britaniyanın Kembric şəhərində doğulub. Hazırda ABŞ-da Kaliforniya Universitetində eksperimental fizika professorudur. Onun karyerası eksperimental fizika sahəsində böyük uğurlarla zəngindir.

John Martinis, 1958-ci ildə ABŞ-da anadan olub. Hazırda Kaliforniya Universitetində fizika professorudur. Onun komandası kvant kompüterlərin əsas elementi olan yüksək keçiricilik qabiliyyətinə malik kubitlərin yaradılmasında qabaqcıl işlər görüb.

Michel Devoret, 1961-ci ildə Fransada doğulub. O, Collège de France-də professor olaraq çalışır və kvant sistemlərinin daha dayanıqlı olmasını təmin edən nəzəri əsaslar üzərində işlər aparıb.