2026-cı ildə bizi nələr gözləyir?: Elm, kosmos, süni zəka və texnologiya

2026-cı il elm və texnologiya sahəsində unudulmaz bir il olacaq. Süni intellektin inkişafı ilə tədqiqatlar daha da irəliləyəcək. Süni intellektin birləşdirilmiş böyük dil modelləri (LLM) əsasında çalışan agentləri daha geniş istifadə olunacaq, bəzi hallarda az insan nəzarəti ilə fəaliyyət göstərəcək. Lakin bu sistemlərin daha çox istifadəsi ciddi səhvləri də üzə çıxara bilər. Məsələn, məlumatların silinməsi kimi problemlər artıq müşahidə olunub. Bununla yanaşı, kiçik miqyaslı və xüsusi məntiqi məsələləri həll etməyə yönəlmiş AI modelləri də inkişaf edəcək. Bu modellər mətn yaratmır, lakin məlumatları riyazi şəkildə emal edir. Bu il kiçik bir AI modeli böyük LLM-ləri məntiq testində üstələyib.

Gen mühəndisliyi sahəsində isə, nadir genetik xəstəliklər üçün fərdi müalicə üsulları klinik sınaqlara başlayacaq. ABŞ-da KJ Muldoon adlı körpənin nadir metabolik xəstəliyini müalicə edən CRISPR terapiyası əsasında daha çox uşağa gen terapiyası tətbiq etmək üçün klinik sınaqlar planlaşdırılır. Bu terapiya, xəstəliklərə səbəb olan genetik mutasiyaları düzəltmək üçün nəzərdə tutulub. Eyni zamanda, immun sistem xəstəlikləri üçün də oxşar klinik sınaqların başlanması gözlənilir.

Böyük Britaniyada isə, 140 min iştirakçı ilə keçirilən qan testi ilə 50-dən çox növ xərçəngin erkən aşkar olunması üçün sınaqların nəticələri gələn il açıqlanacaq. Bu test, xərçəng hüceyrələrinin qan dövranına buraxdığı DNA parçalarını analiz edir və siqnalın hansı toxuma və ya orqandan gəldiyini müəyyən edir. Əgər nəticələr uğurlu olarsa, bu texnologiya xəstəxanalarda geniş şəkildə tətbiq ediləcək. Bundan əlavə, Böyük Britaniyada klinik sınaqların etik və tənzimləyici təsdiqini bir ərizə ilə almaq imkanı verən yeni qanunlar 2026-cı ilin aprel ayında qüvvəyə minəcək.

Kosmos sahəsində isə, Ay və Marsa səfərlər daha intensiv olacaq. NASA-nın Artemis II missiyası, 1970-ci illərdən sonra ilk dəfə insanlı lunar uçuşu həyata keçirəcək. Çin isə avqust ayında Chang’e-7 missiyasını Ayın cənub qütbünə göndərməyi planlaşdırır. Bu missiya su buzlarını araşdıracaq və ay zəlzələlərini öyrənəcək. Hindistanın Chandrayaan-3 missiyası isə 2023-cü ildə Ayın cənub qütbünə uğurla eniş etmişdi. Marsın iki ayı olan Phobos və Deimos-un tədqiqi üçün Yaponiyanın MMX missiyası hazırlanır və 2031-ci ildə ilk nümunələri Yerə gətirməyi planlaşdırır.

Avropa Kosmik Agentliyi isə, 2026-cı ildə PLATO adlı planet axtarış peykini buraxacaq. Bu peyk, 200,000-dən çox parlaq ulduzu izləyəcək və maye suyun mövcud olduğu 'Yerə bənzər' planetləri müəyyən edəcək. Hindistanın Aditya-L1 adlı ilk günəş missiyası isə Günəşin maksimum aktivlik dövrünü müşahidə edəcək. Bu dövr günəş ləkələri, alovlar və günəş fırtınalarının ən yüksək səviyyədə olduğu bir mərhələdir.

Dərin okeanlarda isə, Çin’in Meng Xiang dərin okean qazma gəmisi ilk dəfə dərinliklərə enərək, Yer kürəsinin daxili qatlarını araşdıracaq. Bu, geoloji proseslərin və yer qabığının yaranma sirrlərinin açılmasına kömək edəcək.

2026, insanlığın sərhədləri genişləndirdiyi və yeni kəşflərlə dolu bir il olacaq. Elm və texnologiyanın bu irəliləyişi, həyatımızı və gələcəyimizi daha parlaq edəcək.