Astronomlar 1 iyul 2025-ci ildə 31/ATLAS adlı nadir kometi kəşf etdilər. Bu komet yalnızca Günəş Sistemində müşahidə edilən üçüncü ulduzlararası obyekt hesab olunur. Alimlər bu kosmik obyektin mənşəyini tam dəqiqləşdirməsələr də, onun Süd Yolu qalaktikasının qədim ulduzlarla zəngin olan "qalın disk" adlanan bölgəsindən gəldiyini düşünürlər. Bu bölgə əsasən 10 milyard ildən çox yaşı olan ulduzları əhatə edir və qalaktikanın "nazik diski" adlanan, daha gənc ulduzlarla dolu təbəqəsinin üstündə və altında yerləşir.

Əgər 31/ATLAS həqiqətən də qalın diskdən qaynaqlanıbsa, bu, onun təxminən 7 milyard yaşında olduğunu göstərir. Bu yaş Günəş Sisteminin yaşını (4,6 milyard il) xeyli üstələyir. Kometin qalaktik müstəvidə yuxarı-aşağı hərəkəti onun uzun müddət bu bölgədə qaldığını və mənşəyini oradan götürdüyünü göstərə bilər. Alimlər ümid edirlər ki, bu obyektin tədqiqi Süd Yolu qalaktikasının erkən dövrlərinin formalaşma proseslərini anlamağa kömək edəcək.

Mütəxəssislər düşünürlər ki, 31/ATLAS əvvəllər buzlu "planetisimallar"dan biri olub. Bu kiçik cisimlər vaxtilə planetlərin formalaşmasında iştirak ediblər. Lakin kometin bu günümüzə qədər necə gəlib çatdığı hələ də müzakirə mövzusudur.

"31/ATLAS əvvəllər aşkar edilmiş iki ulduzlararası obyektlə müqayisədə fiziki fərqlərə malikdir. Lakin onun orbit və gəlmə sürəti onu qalaktikanın ulduzlararası obyektlərindən biri kimi təsnif edir," deyə alimlər bildiriblər. Bu araşdırma İngiltərənin Durham şəhərində keçirilən Kral Astronomiya Cəmiyyətinin 2025-ci il Milli Astronomiya Konfransında təqdim edilib və arXiv platformasında yayımlanıb.

Tədqiqatçılar bu nəticələrə Avropa Kosmik Agentliyinin (ESA) Gaia peyki tərəfindən 2014-2025-ci illər arasında müşahidə edilən təxminən bir milyard ulduzun mövqeləri və sürətlərindən istifadə edərək hazırlanan ulduz trayektoriyalarını simulyasiya edən bir ehtimal modeli vasitəsilə gəliblər. Bu model protoplanetar disk kimyası və qalaktika daxilindəki dinamikaları da nəzərə alır. Alimlər beləliklə, ulduzlararası obyektlərin sürətləri, yaşları və kimyəvi tərkibləri barədə proqnozlar verə biliblər.

Araşdırma qrupu kometin mənşəyini dəqiqləşdirmək üçün onun hansı ulduz populyasiyasından gəldiyini öyrənməyə çalışır. Ulduz sistemləri, o cümlədən Günəş Sistemimiz, qaz və tozdan ibarət protoplanetar disklərdən formalaşır. Bu disklərin xüsusiyyətlərinin, onların meydana gəldiyi ulduzlarla əlaqəli olduğu düşünülür. Modelə əsasən, ulduzlararası obyektlər ulduzlarından erkən mərhələlərdə uzaqlaşır və ulduz sisteminin soyuq xarici sərhədlərində yayılır.

Tədqiqatçılar başqa bir modeldən istifadə edərək ulduzlararası obyektlərin sürətinin onların yaşı, tərkibi və mənşəyi ilə necə əlaqəli olduğunu təxmin ediblər. Bu model vasitəsilə kometin təxmini yaşı müəyyən edilib. Alimlər həmçinin 31/ATLAS-ın əvvəllər müşahidə edilmiş iki ulduzlararası obyektlə eyni ulduzdan gəlmədiyini ehtimal edirlər.

31/ATLAS-ın mənşəyi ilə bağlı hələ də bir çox sual cavabsız qalır. Onun kosmosda nisbətən sakit bir yolla hərəkət etdiyi, yoxsa müxtəlif ulduzlar tərəfindən orbitinin dəyişdirildiyi hələ məlum deyil. Lakin alimlər ümid edirlər ki, bu komet üzərində aparılan əlavə müşahidələr onların protoplanetar disklərin formalaşma və təkamül prosesləri ilə bağlı fərziyyələrini yoxlamağa imkan yaradacaq.