3I/ATLAS kometasının kəşfi və əhəmiyyəti

2025-ci ilin 1 iyulunda 3I/ATLAS kometası rəsmi olaraq kəşf edildi. Lakin TESS teleskopunun arxiv məlumatlarının analizi göstərdi ki, kometa may ayında, rəsmi kəşfdən iki ay əvvəl ilk dəfə müşahidə olunmuşdu. Kometanın aktivliyi Günəşdən təxminən altı astronomik vahid məsafədə, Yupiterin orbitindən uzaqda başladı. Bu, kometaların adətən aktivliyə başladığı beş astronomik vahiddən daha uzaq bir məsafədir.

Kometanın qeyri-adi xüsusiyyətləri

3I/ATLAS kometası qeyri-adi erkən aktivlik nümayiş etdirir. Aktivlik zamanı kometanın səthindəki və daxili buzlar sublimasiya prosesinə keçir, yəni birbaşa bərk haldan qaz halına çevrilir. Bu proses kometanın ətrafında geniş bir qaz və toz buludu - koma yaradır. SPHEREx teleskopunun avqust ayında apardığı müşahidələr göstərdi ki, kometanın koması adi su tərkibindən fərqli olaraq karbon qazı ilə daha zəngindir.

James Webb teleskopunun avqustun əvvəlində apardığı ölçmələr də bu nəticələri təsdiqlədi. Kometanın atmosferindəki karbon qazı və su nisbəti 8:1-dir. Bu, kometalar üçün qeyri-adi yüksək bir göstəricidir.

Elmi izahlar və gələcək müşahidələr

Alimlər hesab edirlər ki, kometanın yüksək CO2 tərkibi onun ilkin buzlarının karbon qazı ilə zəngin olması ilə əlaqədar ola bilər. Bu, obyektin öz protoplanet sisteminin karbon qazı buz xəttinə yaxın bir zonada formalaşdığını göstərə bilər. Alternativ olaraq, kometanın buzlarının daha güclü radiasiya təsirinə məruz qalmış olması da mümkündür.

Kometanın Günəşə ən yaxın nöqtəsi, periheliyə, 29 oktyabr 2025-ci ildə çatacaq. Bu zaman kometa Günəşin parlaq işığı səbəbindən Yer müşahidəçiləri üçün görünməz olacaq. Mart 2026-cı ildə kometa Yupiterə yaxınlaşdıqda, NASA-nın "Juno" zondunun onu müşahidə etməsi mümkün ola bilər.

Hal-hazırda, dörd teleskopun məlumatları əsasında aparılan elmi araşdırmalar arXiv platformasında preprint kimi mövcuddur və müstəqil rəy prosesini gözləyir.