3I/ATLAS: Elm üçün unikal müşahidə

27 avqust 2025-ci ildə beynəlxalq alimlər qrupu Çilidə, Cerro-Pachon dağında yerləşən “Gemini-Cənub” teleskopu vasitəsilə 3I/ATLAS adlı ulduzlararası kometanın quyruq formalaşdırma anını qeydə aldı. Bu hadisə astronomiya tarixində mühüm bir mərhələ hesab edilir.

Ulduzlararası obyektlərin əhəmiyyəti

3I/ATLAS, Günəş sistemimizi ziyarət edən təsdiq edilmiş üçüncü ulduzlararası obyekt kimi qeydə alınıb. Daha əvvəl 2017-ci ildə Oumuamua və 2019-cu ildə 2I/Borisov bu kateqoriyaya daxil edilmişdi. 3I/ATLAS, 1 iyul 2025-ci ildə Yerə yaxın asteroid toqquşmalarını xəbərdar edən ATLAS sistemi tərəfindən kəşf edilmişdi.

Bu cür obyektlər alimlərə başqa ulduz sistemlərində formalaşmış maddələri araşdırmaq imkanı yaradır. 3I/ATLAS yaxınlaşdıqca onun nüvəsindəki buz qatı isinərək qaz halına keçir və bu proses komanın (nüvənin ətrafında qazlı bir təbəqə) və quyruğun formalaşmasına səbəb olur.

Yeni şəkillərin elmi əhəmiyyəti

Alimlər teleskop vasitəsilə komanın genişliyini və quyruğun təxminən göy üzündə 1/120 dərəcə uzunluğunu müşahidə ediblər. Bu şəkillər yalnız estetik baxımdan deyil, həm də elmi araşdırmalar üçün əhəmiyyətlidir. Spektral analiz vasitəsilə komanın və quyruğun kimyəvi tərkibi müəyyən edilib. Belə ki, müxtəlif elementlər özlərinə xas işıq dalğalarını udub və ya buraxır, bu da onların "kimyəvi barmaq izlərini" ortaya çıxarır.

Gözlənilməz nəticələr

Təəccüblü şəkildə, ilkin analizlər göstərdi ki, 3I/ATLAS-ın kimyəvi tərkibi Günəş sistemimizin kometalarına çox bənzəyir. Bu, Günəş ətrafında planetlərin 4,6 milyard il əvvəl formalaşmasına səbəb olan proseslərin digər ulduz sistemlərində də baş verə biləcəyini irəli sürür.

Alimlərin gələcək planları

Layihənin rəhbəri astronom Karen Miç bu şəkillərin həm elmi, həm də vizual baxımdan böyük əhəmiyyət daşıdığını vurğulayıb. O, bu obyektlərin qalaktikanın dərinliklərindən gəlməsinə baxmayaraq, elm üzərində uzunmüddətli təsirlər yarada biləcəyini qeyd edib. Alimlər 3I/ATLAS-ı noyabr 2025-də Günəşdən sonra yenidən müşahidə etməyi və onunla bağlı daha çox məlumat əldə etməyi planlaşdırır.