Kometa 3I/ATLAS: Rentgen Şüaları ilə Elm Dünyasını Şaşırtdı

Ulduzlararası obyektlər adətən sürətli hərəkətləri və qeyri-adi xüsusiyyətləri ilə seçilir. Lakin Kometa 3I/ATLAS bu il elm dünyasında yeni bir mərhələ açdı. Bu kometa, rentgen şüaları yaydığı təsdiqlənən ilk ulduzlararası obyekt oldu. Bu fenomen, 1996-cı ildə Kometa Hyakutake ilə başlayan bir sirri daha da genişləndirdi.

Rentgen Şüalarının Mənşəyi

Kometa rentgen şüaları yaydığı üçün bu fenomen bəzilərinə qeyri-adi görünə bilər. Lakin astronomlar bu prosesin tamamilə təbii olduğunu vurğulayır. Rentgen şüaları, Günəşin yüksək sürətlə yayılan plazmasının kometanın atmosferi ilə qarşılıqlı təsirindən yaranır. Kometanın atmosferi, Günəşə yaxınlaşdıqca buraxılan qaz və tozdan ibarətdir. Plazma bu qaz molekullarını vuraraq elektronları atomlardan çıxarır. Elektronlar yüksək enerjiyə malik olduqları üçün rentgen şüaları yaymağa başlayır. Bu proses, kometanın soyuq olmasına baxmayaraq, plazmanın yaratdığı yüksək temperaturla mümkün olur.

Xüsusi Müşahidələr

Kometa 3I/ATLAS-ın rentgen şüaları yaydığı ilk dəfə XRISM teleskopu vasitəsilə təsbit edildi. Müşahidələr 2025-ci il 26 noyabr saat 23:20-dən 28 noyabr saat 20:38-ə qədər davam etdi və ümumilikdə 17 saatlıq effektiv müşahidə edildi. Rentgen şüaları, kometanın atmosferindəki karbon, azot və oksigenin xüsusi imzaları ilə təsdiqləndi. Bu məlumatlar, şüaların başqa mənbədən – məsələn, qalaktikadan və ya Yer atmosferindən gəlmədiyini sübut edir. Rentgen şüalarının yayıldığı sahə 400,000 kilometr (250,000 mil) genişliyində bir zəif parıltı kimi təsvir edilib.

Elm Dünyasında Yeni Perspektivlər

Kometa 3I/ATLAS-ın rentgen şüaları yayması astronomlar üçün yeni araşdırma sahələri açır. Bu obyektin Günəş sisteminə daxil olduğu 1 iyul tarixindən bu yana, onun mövqeyi teleskopların təhlükəsiz müşahidə etməsi üçün əlverişli deyildi. Lakin noyabr ayında kometanın Günəşdən uzaqlaşması ilə təhlükəsiz müşahidələr mümkün oldu. Hazırda digər rentgen teleskopları da kometanı müşahidə etməyə hazırlaşır. Bu, yaxın həftələrdə daha çox məlumat əldə olunacağına işarədir.

İnsan Təsiri və Elmə Töhfə

Bu kəşf, yalnız astronomlar üçün deyil, həm də elm həvəskarları üçün böyük maraq doğurur. Kometa 3I/ATLAS-ın rentgen şüaları yayması, ulduzlararası obyektlərin daha yaxşı anlaşılması üçün yeni yollar açır. İnsanlar, bu fenomenin kainatın sirrlərini necə açacağına dair böyük ümidlər bəsləyir. Bu kəşf, həmçinin kosmik plazmanın davranışı və kometalardakı kimyəvi proseslər haqqında daha ətraflı məlumat əldə etməyə imkan yaradır.

Kometa 3I/ATLAS, yalnız bir “blob” kimi görünə bilər, lakin onun rentgen şüaları yayması kainatın ən soyuq obyektlərindən birinin içindəki enerjini ortaya qoyur. Elm dünyası bu fenomenin daha geniş miqyasda nəyi ifadə etdiyini öyrənməyə davam edir.