3I/ATLAS Günəş Sistemində

2025-ci ilin ortalarında aşkar edilən 3I/ATLAS quyruqlu ulduzu, ulduzlararası mənşəli olduğu müəyyən edildikdən sonra alimlərin diqqət mərkəzinə çevrilib. Bu obyekt Günəş Sisteminə çatan üçüncü ulduzlararası cisim kimi qeydə alınıb. Dünyanın ən inkişaf etmiş teleskopları - TESS, James Webb, Hubble və SPHEREx tərəfindən birgə müşahidə olunan bu quyruqlu ulduz qeyri-adi kimyəvi tərkibi və erkən aktivliyi ilə seçilir.

Ertəsi aktivlik qeydləri

3I/ATLAS rəsmi olaraq 1 iyul 2025-də təsbit edilsə də, TESS-in arxiv məlumatlarının araşdırılması may ayında ilk izlərinin qeydə alındığını göstərib. O dövrdə obyekt Yer kürəsindən təxminən 6 astronomik vahid (AU) məsafədə - Yupiter orbitinin o biri tərəfində idi. Adətən quyruqlu ulduzlar 5 AU məsafəsində aktivləşməyə başlayır, lakin bu obyekt daha erkən “oyanıb”. Alimlər bu halın onun ulduzlararası mənşəyi ilə bağlı ola biləcəyini düşünürlər.

Kimyəvi xüsusiyyətlər

James Webb teleskopunun dəqiq ölçmələri obyektin atmosferində karbondioksid və su buxarının nisbətinin 8:1 olduğunu göstərib. Bu göstərici indiyədək müşahidə edilmiş quyruqlu ulduzlar arasında ən yüksək karbondioksid səviyyələrindən biri sayılır. Hubble teleskopundan alınan məlumatlara görə, 3I/ATLAS-ın nüvəsinin diametri təxminən 2,8 km-dir. SPHEREx teleskopu isə obyektin ətrafında 23 km-lik qaz və toz buludu aşkar edib. Bu qeydlər cismin yüksək miqdarda uçucu maddələr saxladığını göstərir.

Müşahidələrin gələcəyi

3I/ATLAS-ın Günəşə ən yaxın nöqtəyə 29 oktyabr 2025-də çatacağı gözlənilir. Lakin həmin vaxt obyekt Günəşin arxasında qalacağı üçün müşahidələr məhdud olacaq. Buna baxmayaraq, Mars orbitindəki kosmik aparatların bu kritik anda məlumat toplaya biləcəyi ümid edilir. 2026-cı ilin martında obyektin Juno kosmik aparatı ilə yaxın təmasda olması mümkündür. Bu qarşılaşma elm üçün nadir fürsət sayılır.

Elm üçün əhəmiyyəti

3I/ATLAS-ın qeyri-adi strukturu, erkən aktivliyi və kimyəvi xüsusiyyətləri alimlərə ulduzlararası obyektlərin təbiətini daha yaxşı anlamağa imkan verir. Bu cür nadir göy cisimləri Günəş Sistemindən kənardakı planet sistemlərinin necə formalaşdığı barədə ipucları daşıya bilər. Hal-hazırda bütün müşahidə qrupları bu unikal obyektin sirlərini öyrənmək üçün vaxt pəncərəsindən maksimum yararlanmağa çalışırlar.