Astronomlar, 3I/ATLAS adlı üçüncü təsdiqlənmiş ulduzlararası obyekt (ISO) haqqında məlumat toplamağa davam edir. Bu obyekt bəlkə də indiyə qədər müşahidə edilən ən maraqlı ISO-dur. 1 iyul 2025-ci ildə kəşf olunduğu gündən bəri aparılan tədqiqatlar onun mənşəyi, tərkibi, yaşı və gələcək müşahidələr üçün potensialı haqqında mühüm ipucları ortaya çıxarıb.

Hipərbolik Orbitin Aşkar Edilməsi

1 iyulda NASA tərəfindən maliyyələşdirilən Çilidəki ATLAS teleskopu bu obyekti Oxatan bürcündə müşahidə etdi və onu Kiçik Planet Mərkəzinə bildirdi. Lakin 3I/ATLAS-ın qeyri-adi bir obyekt olduğuna dair ilk işarə Kaliforniya Texnologiya İnstitutunun Palomar Rəsədxanasındakı Zwicky Keçici Obyektlər Təsisatı (ZTF) tərəfindən gəldi. Məlum oldu ki, ZTF bu kometi 28 və 29 iyunda, ATLAS kəşf etməzdən əvvəl qeydə almışdı. Bu məlumatlar obyektin müşahidə müddətini üç saatdan üç günə qədər uzatdı və onun güclü hipərbolik trayektoriyada hərəkət etdiyini üzə çıxardı.

11 iyul tarixli Caltech mətbuat açıqlamasında, Merilend Universitetinin astronomu Quanzhi Ye, "Üç günlük müşahidə qövsü hipərbolik orbitin mövcudluğunu göstərdi ki, bu da kometin yalnız bizim Günəş sistemimizdən keçdiyini və bir daha geri dönməyəcəyini bildirir," deyə açıqlama verdi. O əlavə etdi ki, bu kəşf astronomlar arasında böyük həyəcan yaratdı.

Qalın Disk Mənşəyi və Gözlənilməz Ölçü

3I/ATLAS-ın ulduzlararası təbiəti təsdiq edildikdən sonra alimlər onun hərəkətini, tərkibini və strukturunu analiz etməyə başladılar. Oksford Universitetindən Matthew Hopkinsin rəhbərlik etdiyi bir qrupun son araşdırmasına görə, 3I/ATLAS qalaktikamızın nazik diskindən kənarda yerləşən qalın disk adlanan bir ulduz qrupundan qaynaqlanmış ilk ISO-dur. Tədqiqatçılar həmçinin obyektin yüksək su kütləsi faizi göstərə biləcəyini və bunun yaxın zamanda müşahidə edilə biləcəyini qeyd edirlər.

Araşdırmalar həmçinin 3I/ATLAS-ın ölçüsü ilə bağlı maraqlı nəticələr ortaya qoyub. Obyektin diametri təxminən 10 kilometrə qədər ola bilər ki, bu da onu indiyə qədər müşahidə edilən ən böyük ISO edir. Bu ölçü, onun 2019-cu ildə kəşf edilən 2I/Borisov və 2017-ci ildə kəşf edilən 1I/ʻOumuamua-dan xeyli böyük olduğunu göstərir. Bu, ulduzlararası obyektlərin populyasiyasının daha böyük cisimləri də əhatə edə biləcəyinə işarə edir.

Ola Bilər ki, Ən Qədim Kometdir

Oksford Universitetindən Chris Lintott, bu obyektin qalaktikamızın əvvəllər yaxın məsafədən müşahidə edilməmiş bir bölgəsindən gəldiyini deyib. Araşdırmalara əsasən, 3I/ATLAS 7 milyard ildən çox yaşı olan qalın disk ulduzlarının bir hissəsi kimi formalaşmış ola bilər. Bu, onu Günəş sistemindən daha qədim və indiyə qədər müşahidə edilən ən qədim kometlərdən biri edə bilər.

Bununla yanaşı, Yeni Zelandiyanın Kanterberi Universitetindən Rosemary Dorsey, Vera C. Rubin Rəsədxanasının gələcəkdə daha çox belə obyektlər tapacağını proqnozlaşdırıb. "3I-nin kəşfi Rubin layihəsinin perspektivlərini daha nikbin edir; 50-yə yaxın obyekt tapıla bilər ki, bunlardan bəziləri 3I ilə oxşar ölçüdə ola bilər," deyə o qeyd edib.

Gələcək Planlar

3I/ATLAS-ın Günəşə ən yaxın keçidi 30 oktyabr tarixində baş verəcək və o, Mars orbitinin bir qədər içərisindən keçəcək. Astronomlar ümid edirlər ki, bu yaxınlaşma zamanı obyektin tərkibi, strukturu və tarixi haqqında daha çox məlumat əldə edilə bilər. Bu, qalaktikamızın uzaq bir küncündən gələn qədim bir fraqmentin nadir müşahidəsi ola bilər.

Astronomlar üçün bu cür obyektlərin kəşfi həm elmi araşdırmalar, həm də texnoloji inkişaflar baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. 3I/ATLAS haqqında gələcək araşdırmalar bu unikal obyektin sirlərini daha da aça bilər.