ABŞ dolları ilə qiyməti 88 milyon (134 milyon Avstraliya dolları) olan və neft-qaz sənayesinin metan tullantılarını izləyən peyk kosmosda itib. Bu barədə peykin idarə edilməsi ilə məşğul olan Ekoloji Müdafiə Fondu (EDF) məlumat yayıb. Məlumata görə, MethaneSAT adlı peyk mart ayından bəri qazma sahələri, boru xətləri və emal obyektlərindən tullantı məlumatlarını və görüntüləri toplayırdı. Lakin təxminən on gün əvvəl kursundan çıxıb və enerjisini itirib. Peykin son mövqeyi Norveçin Svalbard bölgəsi üzərində qeydə alınıb və onun bərpa ediləcəyi gözlənilmir.

EDF-in baş vitse-prezidenti Emi Middleton Reuters agentliyinə açıqlamasında hadisəni "geriləmə" kimi qiymətləndirib, lakin bunu uğursuzluq hesab etmədiyini bildirib: "Biz bu riskləri götürməsəydik, öyrəndiklərimizin heç birinə nail ola bilməzdik. Bu, əldə etdiyimiz böyük irəliləyişlərdən biridir."

MethaneSAT 2024-cü ilin mart ayında orbitə buraxılmışdı və bu, 2021-ci ildə 120-dən çox ölkənin metan tullantılarını azaltmaq öhdəliyini yerinə yetirmək üçün EDF-in illərlə apardığı kampaniyanın mühüm mərhələsi idi. Bundan əlavə, peyk 2023-cü ilin dekabrında Dubayda keçirilən COP28 iqlim sammitində 50 neft və qaz şirkətinin metan tullantılarını və adi qaz yandırılmasını aradan qaldırmaq öhdəliyini yerinə yetirməkdə kömək məqsədi daşıyırdı.

Metan qazı güclü istixana qazıdır və karbon qazından 20 il ərzində 80 dəfə daha çox istilik saxlama gücünə malikdir. Alimlər hesab edir ki, neft və qaz quyularında və avadanlıqlarında sızmaların qarşısının alınması qlobal istiləşməyə qarşı mübarizədə ən sürətli həll yollarından biridir.

MethaneSAT layihəsinin ümumi dəyəri 88 milyon ABŞ dolları təşkil edib və bu, 2020-ci ildə Bezos Yer Fondundan alınan 100 milyon dollarlıq qrantla maliyyələşdirilib. Layihə həmçinin Arnold Ventures, Robertson Fondu, TED Audacious Project və EDF donorlarının dəstəyi ilə həyata keçirilib. Layihənin tərəfdaşlarından biri isə Yeni Zelandiya Kosmik Agentliyi olub.

EDF-in verdiyi məlumata görə, peykin itirilməsi ilə bağlı ABŞ-ın Milli Okean və Atmosfer Administrasiyası (NOAA), Federal Rabitə Komissiyası (FCC) və ABŞ Kosmik Qüvvələri kimi federal qurumlara məlumat verilib. Təşkilat, peykin itirilməsi ilə bağlı sığorta haqqının ödənəcəyini və mühəndislərin hadisənin səbəblərini araşdırdığını bildirib. EDF əlavə edib ki, peykin itirilməsinə baxmayaraq, metan tullantılarını aşkar etmək üçün digər resurslardan, o cümlədən metan aşkarlayan spektrometrlərlə təchiz edilmiş təyyarələrdən istifadə etməyə davam edəcək.

Təşkilat, həmçinin, yeni bir peyk buraxıb-buraxmamaq barədə qərar vermək üçün hələ çox tez olduğunu, lakin MethaneSAT-ın yüksək həssaslığa malik cihazların geniş ərazilərdə hətta aşağı səviyyəli metan tullantılarını aşkar edə biləcəyini sübut etdiyini bildirib.

Bununla belə, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ötən ilki hesabatına görə, metan tullantılarını aşkar edən məlumatların təqdim edilməsinə baxmayaraq, "super-emissiya" edən müəssisələr çox az hallarda bu sızmaların qarşısını almaq üçün tədbirlər görüb. ABŞ-da Prezident Donald Trampın ikinci administrasiyası dövründə əsas çirkləndiricilərdən istixana qazı məlumatlarının toplanması proqramının dayandırılması və metan tullantılarını azaltmağa yönəlmiş qaydaların ləğvi bu sahədə təzyiqləri daha da azaldıb.