Genetik düzəlişlə tarixi transplantasiya

ABŞ-ın Nyu-Hempşir ştatından olan 67 yaşlı Tim Endrüs genetik düzəliş edilmiş donuz böyrəyinin transplantasiya edildiyi bir tibbi sınağın mərkəzində idi. Bu unikal prosedur 2025-ci ilin yanvarında Massaçusetsdə yerləşən Brigham və Qadınlar Xəstəxanasında həyata keçirildi. Sınaq zamanı, genetik mühəndislik vasitəsilə donuz böyrəyində 69 genetik dəyişiklik edildi. Bu dəyişikliklər orqanı insan bədəni ilə uyğunlaşdırmaq və immun sisteminin onu rədd etməsinin qarşısını almaq məqsədi daşıyırdı.

Rekord qıran dövr və çətinliklər

Endrüs transplantasiyadan sonra dializdən müvəqqəti olaraq azad oldu, bu isə genetik düzəliş edilmiş donuz böyrəyinin insan bədənində ən uzun müddət sağ qalması kimi tarixi bir rekorda imza atdı. Lakin, orqan bədəndə 9 ay fəaliyyət göstərdikdən sonra, nəhayət, immun sistemindəki reaksiyalar və transplantasiya dərmanlarının yan təsirləri səbəbilə Endrüs ciddi çətinliklərlə üzləşdi. Həkimlər ötən həftə, oktyabrın 23-də böyrəyi çıxarmaq məcburiyyətində qaldı və Endrüs yenidən dializ müalicəsinə başladı.

Tədqiqatın elmi və sosial əhəmiyyəti

Mütəxəssislər bu təcrübənin orqan transplantasiyası sahəsindəki elmi araşdırmalara böyük töhfə verdiyini vurğulayırlar. Genetik düzəliş edilmiş donuz orqanlarının insanlarda istifadəsi ideyası tibb dünyasında irəliləyiş hesab olunur. Donuzların orqanlarının insan orqanlarına oxşar struktura malik olması onları potensial donor kimi xüsusilə cəlbedici edir. ABŞ-da əvvəllər genetik düzəliş edilmiş donuz ürəyi, ağciyəri və qaraciyəri insanlara transplantasiya edilsə də, bu orqanların sağ qalma müddəti bir neçə aydan uzun olmamışdı.

Gələcəyin ümidləri və problemlər

Mütəxəssislər ümid edirlər ki, bu texnologiya gələcəkdə qlobal orqan çatışmazlığı problemini həll edəcək. Bununla belə, donuz orqanlarının transplantasiyası hələ də bir sıra bioloji risklər və texniki problemlərlə üzləşir. İnsan orqanı ilə donuz orqanı arasında bioloji fərqlər, immun sisteminin orqanı rədd etməsi və transplantasiya dərmanlarının yan təsirləri bu sahədə hələ də həll olunmalı olan əsas çətinliklərdir.

Donuz böyrəyini qəbul edən Tim Endrüsün hekayəsi həm tibb sahəsindəki irəliləyişləri, həm də bu irəliləyişlərin arxasında duran insanlıq dramını ortaya qoyur. Onun 9 aylıq mübarizəsi, bu sahədə çalışan elm adamlarına yeni üfüqlər açmaqla yanaşı, orqan transplantasiyasına ehtiyacı olan milyonlarla insan üçün ümid işığı oldu.