ABŞ və Çin Ay uğrunda: Kosmik Yarış Yeni Zirvədə

Ay Yarışı: Yeni Dövrün Başlanğıcı

Çin və ABŞ arasında Ay səthində liderlik uğrunda mübarizə getdikcə qızışır. Çin, 2035-ci ilə qədər Beynəlxalq Ay Araşdırma Stansiyası (ILRS) qurmağı planlaşdırır və Ayın resurslarını, xüsusilə su buzu və helium-3 kimi dəyərli elementləri mədən etməyi hədəfləyir. ABŞ isə müttəfiqləri ilə birgə Artemis proqramı vasitəsilə bu yarışda üstünlük əldə etməyə çalışır.

Çin: Ayda İlk Addımlar

Çin, son illərdə Ayda bir sıra uğurlu missiyalar həyata keçirib. Xüsusilə, 2023-cü ildə Ayın uzaq tərəfdən nümunə götürən ilk ölkə olaraq diqqət çəkdi. Bu nailiyyətlər ABŞ-da narahatlıq doğurur. NASA rəhbəri Bill Nelson xəbərdarlıq edib ki, əgər Çin taikonavtları Ayın cənub qütbünə ABŞ-dan əvvəl çatarsa, strateji bölgələri özünə aid edə bilər və başqalarına "bu bizimdir, uzaq durun" deyə bilər.

ABŞ: Artemis Proqramı və Beynəlxalq Tərəfdaşlar

ABŞ, Ay yarışında müttəfiqlərinin dəstəyini almaqla üstünlük əldə etməyə çalışır. Artemis proqramı çərçivəsində Yaponiya, Avropa Kosmik Agentliyi (ESA), Kanada və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri kimi ölkələr mühüm texnologiyalar və maliyyə dəstəyi təmin edir. ESA-nın Orion Xidmət Modulu və Yaponiyanın təzyiqli roveri kimi texnologiyalar ABŞ-ın Ayda uzunmüddətli mövcudluğunu təmin etməyə kömək edir. Bundan əlavə, Kanada Gateway üçün robot qol, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri isə hava kilidi təmin edir. Ümumilikdə, 42 ölkə Artemis Sazişlərinə qoşularaq ABŞ-ın Ay proqramını dəstəkləyir.

Çin və Rusiya Əməkdaşlığı: Məhdudiyyətlər

Çin, ILRS layihəsində Rusiyanı tərəfdaş kimi görsə də, Moskvanın maliyyə və texnoloji töhfələri məhdud görünür. Roskosmos büdcəsinin azalması və Çin hökumətinin sərt nəzarət siyasəti bu əməkdaşlığın effektivliyini sual altına qoyur. Roskosmos rəhbəri Yuri Borisov, Çinlə əməkdaşlıqda Rusiyanın yalnız texnologiya təminatçısı kimi istifadə ediləcəyindən narahat olduğunu bildirib.

Gələcəyə Baxış: Kim Üstünlük Qazanacaq?

ABŞ-ın Artemis proqramı, kommersiya sektoru ilə əməkdaşlıq və beynəlxalq tərəfdaşlıq vasitəsilə daha davamlı bir strategiya təqdim edir. Çin isə daha çox dövlət nəzarətinə əsaslanan yanaşma ilə irəliləyir. Bu model, iqtisadi çətinliklər və innovasiya məhdudiyyətləri ilə üzləşə bilər. ABŞ-ın kommersiya sektoru ilə əməkdaşlığı, SpaceX və Blue Origin kimi şirkətlərin texnologiyalarından istifadə etməsi, daha sürətli və səmərəli nəticələr əldə etməyə imkan verir.

Ay yarışı yalnız texnologiya deyil, həm də beynəlxalq münasibətlər və iqtisadi gücün bir göstəricisi olaraq qalır. ABŞ, müttəfiqləri ilə birgə əməkdaşlıq edərək bu yarışda üstünlük əldə etməyə çalışır. Çin isə öz resurslarına güvənərək liderlik iddiasını davam etdirir.