Algoritmlərin siyasi qütbləşməyə təsiri

Sosial şəbəkələr, xüsusilə siyasi məlumatların yayılmasında əsas mənbəyə çevrilib. Milyonlarla insan bu platformalar vasitəsilə fikirlərini formalaşdırır, paylaşır və müzakirə edir. Lakin bu şəbəkələrin iş prinsipi, xüsusən algoritmlərin rolu, cəmiyyətlərdə qütbləşməni artırma potensialına malikdir.

Stanford Universitetinin Tiziano Piccardi rəhbərliyindəki araşdırma qrupu, sosial şəbəkələrdəki paylaşımların sıralanmasını dəyişdirərək siyasi qütbləşməni necə azaltmaq mümkün olduğunu öyrənib. Araşdırma, ABŞ-da 2024-cü il prezident seçkiləri öncəsi, X sosial şəbəkəsində 1256 iştirakçı ilə aparılıb. İştirakçılar bir həftə ərzində iki fərqli "feed"ə məruz qalıblar: biri qütbləşdirici məzmunlarla dolu, digəri isə daha balanslı.

Araşdırmanın metodologiyası

Piccardi və komandası xüsusi bir brauzer əlavəsi hazırlayıb. Bu alət, sosial şəbəkələrdəki paylaşımları real vaxtda analiz edir və "antidemokratik və partizan animosiyası" (AAPA) məzmununu qiymətləndirərək sıralamanı dəyişdirir. Beləliklə, platformaların öz algoritmlərinə müdaxilə etmədən, paylaşımların təsiri ölçülə bilib.

Araşdırma zamanı iştirakçıların emosional reaksiyaları – qəzəb, kədər, sakitlik və həyəcan – sorğular vasitəsilə izlənilib. Nəticələr göstərib ki, qütbləşdirici məzmunların görünüşü azaldıqca, insanların ideoloji qruplara qarşı mənfi hissləri zəifləyib. Lakin bu təsir yalnız eksperiment zamanı müşahidə olunub, sonradan emosional dəyişikliklər davam etməyib.

Ekspertlərin fikri

Stanford Universitetinin professoru Michael Bernstein bu alətin sosial etimadı artırmaq üçün yeni yollar açacağını düşünür. "Paylaşımların sıralanmasını dəyişdirmək, cəmiyyətdəki siyasi qütbləşməni azaltmaq üçün sadə, lakin təsirli bir metod ola bilər," deyə o bildirib.

Nyu-York Universitetinin texnologiya professoru Jennifer Allen isə bu metodologiyanı "yaradıcılıq dolu və müasir dövrə uyğun" adlandırıb. O, bu yanaşmanın digər sosial şəbəkələrdə də tətbiq edilə biləcəyini və müxtəlif zaman aralıqlarında təkrar edilməsinin vacibliyini vurğulayıb.

Sosial şəbəkələrdə dəyişən dinamikalar

Son illərdə sosial şəbəkələrdə məzmun moderasiyası ciddi dəyişikliklərə məruz qalıb. Meta kimi şirkətlər moderasiya qruplarını kiçildib, X isə bu qrupları tamamilə ləğv edib. Bu boşluq, nifrət və zorakılıq dolu paylaşımların daha geniş yayılmasına səbəb olub.

Bundan əlavə, algoritmlərin rolu artır. Əvvəllər "feed"lərdə daha çox dostların bəyəndiyi və ya şərh etdiyi paylaşımlar görünürdü. İndi isə algoritmlər tamamilə dominantdır və hansı paylaşımların viral olacağını müəyyən edir. Bu, siyasi fikirlərin formalaşmasında algoritmlərin təsirini daha da artırır.

İnsanlar üçün nə deməkdir?

Araşdırma göstərir ki, sosial şəbəkələrdəki məzmun sıralanmasının dəyişdirilməsi, qütbləşməni azaltmaq üçün güclü bir vasitə ola bilər. Lakin bu yanaşma geniş miqyasda tətbiq olunmasa, nifrət dolu məzmunlar cəmiyyətlərdəki bölünməni daha da dərinləşdirə bilər. Piccardi və onun komandası insanların daha balanslı və etimad dolu bir sosial mühitdə yaşaması üçün texnologiyadan necə istifadə edilə biləcəyini nümayiş etdirib.