Ay torpağından su və oksigen çıxararaq, gələcəkdə Ayda məskunlaşma üçün həyat təminatını asanlaşdırmaq mümkündür. Çinli alimlərdən ibarət bir qrup, bu istiqamətdə bir addım irəli gedərək, günəş işığından istifadə etməklə Ay torpağından su və oksigen çıxarmaq və eyni zamanda metan istehsal etmək üçün yeni bir texnologiya hazırlayıblar. Bu texnologiya, Ayda məskunlaşma üçün lazım olan resursları yerində əldə etməyi nəzərdə tutur.

Çin Universitetinin kimyaçısı Lu Vangın rəhbərlik etdiyi tədqiqat qrupu, bu prosesin bir addımlı inteqrasiyasının enerji istifadəsi səmərəliliyini artırdığını və infrastrukturun inkişafında xərcləri azaltdığını qeyd edir. Onların fikrincə, bu yanaşma Ayda məskunlaşmanın iqtisadi cəhətdən daha əlverişli olmasını təmin edə bilər.

Ayda suyun mövcudluğu əvvəldən məlum idi. Kometlərin, asteroidlərin və mikrometeoroidlərin toqquşmaları nəticəsində Ayın qütblərindəki qalıcı kölgəli kraterlərdə su buzları tapılıb. Həmçinin, Ay torpağında ilmenit kimi mineralların tərkibində su molekulları mövcuddur. Çinli alimlərin yeni texnologiyası isə bu suyu çıxarmaqla yanaşı, karbon qazını da istifadə edərək oksigen və metan kimi faydalı maddələr istehsal edir.

Prosesə Ay torpağının günəş işığı ilə 200 dərəcə Selsiyə qədər qızdırılması daxildir. Bu zaman ilmenit katalizator rolunu oynayaraq, çıxarılan suyu karbon qazı ilə reaksiya etdirir və nəticədə oksigen və metan alınır. Bu metan raket yanacağı kimi istifadə edilə bilər və hidrogen yanacağından daha sabit olduğu üçün saxlanması və istifadəsi daha ucuz başa gəlir.

Bununla belə, bu texnologiyanın Ay səthində tam olaraq səmərəli işləyib-işləməyəcəyi barədə bəzi suallar qalır. Florida Universitetinin planetar fiziki Filip Metzger qeyd edir ki, Ay torpağının istilik izolyasiyası xüsusiyyətləri prosesin effektivliyini azalda bilər. Torpağın bərabər qızdırılması üçün xüsusi mexanizmlər tələb oluna bilər ki, bu da texnologiyanın mürəkkəbliyini və potensial nasazlıq riskini artırır.

Karbon qazının təmin edilməsi də başqa bir çətinlikdir. Astronavtların nəfəs alması zamanı çıxardığı karbon qazı tələb olunan miqdarın yalnız onda birini təmin edə bilər. Alternativ olaraq, karbon qazının Yerdən Ay səthinə daşınması mümkündür, lakin bu yanaşma texnologiyanın iqtisadi səmərəliliyini azalda bilər.

Bütün bu problemlərə baxmayaraq, tədqiqat qrupu Ay torpağının katalizator kimi istifadəsinin effektivliyini laboratoriya şəraitində sübut edib. Növbəti mərhələdə texnologiyanın Ayın zəif cazibə qüvvəsi, kəskin temperatur dəyişiklikləri və kosmik radiasiya kimi çətin şəraitdə işləyə biləcəyini nümayiş etdirmək tələb olunur.

Tədqiqat nəticələri "Joule" jurnalında dərc edilib. NASA-nın Artemis proqramı çərçivəsində Ay səthinə astronavtların 2027-ci ildə qayıtması planlaşdırılır. Bu missiyalar, belə texnologiyaların sınaqdan keçirilməsi üçün ideal imkanlar yaradacaq və Ayda daimi baza qurulması perspektivlərini daha da yaxınlaşdıracaq.