Leybnits Bitki Genetikası İnstitutunun alimləri bitkilərin çoxalması zamanı gen mübadiləsini tənzimləyən əsas zülalı aşkar ediblər. SCEP3 adlanan bu zülal xromosomlar arasında genetik mübadilələrin tezliyinə və paylanmasına təsir edir ki, bu da nəsil müxtəlifliyi üçün kritik əhəmiyyətə malikdir. Tədqiqat nəticələri Nature Plants jurnalında dərc olunub.

Cinsi çoxalmanın əsasında meyoz dayanır – bu, xromosomların yarım dəsti ilə hüceyrələrin yaranması prosesidir. Meyozun başlanğıcında rekombinasiya baş verir: cüt xromosomlar DNT hissələrini mübadilə edirlər. Bu, genetik müxtəlifliyi təmin edir, lakin təbiət bu mübadilələrin harada və nə qədər tez-tez baş verdiyini ciddi şəkildə tənzimləyir, bu da bitki seleksiyası imkanlarını məhdudlaşdırır.

Bu prosesdə sinaptonemal kompleks adlanan zülal strukturu – xromosomları birləşdirən zülal mühüm rol oynayır. İndiyədək Arabidopsis thaliana bitkisində onun formalaşmasında iştirak edən yalnız üç zülal məlum idi. İndi alimlər SCEP3-ü aşkar ediblər və onun yalnız xromosomları birləşdirmədiyini, həm də gen mübadiləsi fəaliyyətini tənzimlədiyini öyrəniblər.

Tədqiqat göstərib ki, CRISPR texnologiyası ilə SCEP3-ü "söndürdükdə", nəsildə krossinqoverlər daha tez-tez baş verir. Krossinqoverlər DNT "parçalarının" mübadiləsi prosesidir ki, bu da bitkilərdə yeni xüsusiyyətlərin, məsələn, rəngin və ya müəyyən xəstəliyə davamlılığın yaranmasına səbəb olur. Bu zaman, adətən fərqli şəkildə baş verən kişi və qadın cinsi hüceyrələri arasındakı fərq yox olur.

Tədqiqatçılara görə, SCEP3 zülalı bir çox bitkilərdə rast gəlinir, buna görə də kənd təsərrüfatı bitkilərində də eyni rolu oynaya bilər. Onun necə işlədiyini anlamaq daha dəqiq seleksiya üçün yol açır – genlərin istənilən birləşmələrini daha tez və daha az itki ilə əldə etmək mümkündür. Bu, xüsusilə xəstəliklərə, quraqlığa və iqlim dəyişikliklərinin digər çağırışlarına davamlı sortların yetişdirilməsi üçün vacibdir.