Alimlər beyin hüceyrələrini kompüter prosessorlarına inteqrasiya etmək yollarını araşdırırlar. Bu yeni texnologiya enerji qənaətinə kömək edə, tibbi testləri inqilabi şəkildə dəyişdirə və süni intellektin inkişafında yeni bir era aça bilər. FinalSpark şirkətinin Multi-Elektrod Array (MEA) texnologiyası dörd insan beyin organoidini səkkiz elektrodla əlaqələndirərək bu sahədə irəliləyişlər edir.

Bu tədqiqatın başlanğıcı 2022-ci ilə təsadüf edir. Avstraliyalı tədqiqatçılar laboratoriyada yetişdirilən insan və siçan beyin hüceyrələrini istifadə edərək məşhur Pong oyununu simulyasiya etdilər. Hüceyrələr, çox qısa zamanda, topun hərəkətini izləməyi və düzgün zamanda vurmağı öyrəndilər. Bu, beyin hüceyrələrinin öyrənmə və geribildirimə cavab vermək qabiliyyətinə malik olduğunu sübut etdi.

Cortical Labs şirkətinin baş elmi işçisi Brett Kagan bu uğuru belə izah edir: "Beyində baş verən prosesləri modelləşdirməyə çalışaraq süni intellektdə uğur əldə etmişik. Amma əgər bioloji prosessləri birbaşa istifadə etsək, daha böyük nailiyyətlər əldə edə bilərik."

"Organoid intellekti" adlanan bu yeni elm sahəsi beyin hüceyrələrinin öyrənmə və adaptasiya qabiliyyətlərindən istifadə edərək yeni növ bioloji kompüterlər yaratmağı hədəfləyir. Bu texnologiya süni intellekt üçün tələb olunan enerjini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Məsələn, OpenAI-nin GPT-3 modelinin təlimi 1,300 meqavatt-saat elektrik enerjisi tələb edir. Halbuki insan beyni buna bənzər bir vəzifəni adi bir işıq lampasının istifadə etdiyi qədər enerji ilə yerinə yetirə bilər.

Bu sahədə kommersiya fəaliyyətləri artıq başlanıb. İsveçrədə yerləşən FinalSpark şirkəti "Neuroplatform" adlanan bir sistem təqdim edir. Bu sistem vasitəsilə tədqiqatçılar uzaqdan beyin organoidləri üzərində təcrübələr aparmaq imkanı əldə edirlər. Cortical Labs isə bioloji prosessorları 35,000 dollara satışa çıxarıb. Bu cihazlar insan beyin hüceyrələrini altı aya qədər canlı saxlamaq üçün bütün dəstək sistemləri ilə təchiz olunub.

Bununla yanaşı, bioloji kompüterlər tibbi tədqiqatlarda da istifadə olunur. Məsələn, Alzheimer xəstəliyinin səbəb olduğu yaddaş itkisini bərpa etmək üçün bu texnologiyadan istifadə edilir. Gələcəkdə isə bu texnologiya xəstələrə uyğun dərmanların daha dəqiq sınaqdan keçirilməsi üçün daha geniş şəkildə tətbiq edilə bilər.

Lakin bu inkişaflar etik sualları da gündəmə gətirir. Alimlər beyin organoidlərinin şüur qazanıb-qazanmadığını və onların ağrı hiss etmə qabiliyyətini araşdırır. Johns Hopkins Universitetindən Lena Smirnova qeyd edir ki, bu sahədə tədqiqatlar çox ehtiyatla və etik qaydalara uyğun şəkildə aparılmalıdır.

Bu texnologiyanın gələcəyi hələ tam müəyyən edilməsə də, alimlər onun həm süni intellekt, həm də tibbi sahələrdə böyük dəyişikliklər gətirəcəyinə inanırlar.