Beynəlxalq bir qrup fizik, Birmingem və Çikaqo universitetlərindən olan mütəxəssislər, məşhur fizik Enriko Fermi tərəfindən 70 ildən çox əvvəl təklif edilmiş hissəciklərin sürətlənməsi mexanizmini ilk dəfə olaraq eksperimental şəkildə həyata keçiriblər. Bu elmi kəşf kosmik şüaların davranışını daha yaxşı başa düşməyə və yüksək enerjili astrofizika, eləcə də kvant texnologiyaları sahəsində yeni üfüqlər açmağa imkan yarada bilər.

Day.Az portalının Gazeta.ru-ya istinadən verdiyi məlumata görə, tədqiqatın nəticələri "Physical Review Letters" (PRL) jurnalında dərc olunub. Alimlər laboratoriya şəraitində ultra-soyuq atomlardan və idarə olunan optik baryerlərdən istifadə edərək hissəciklərin sürətlənməsini müşahidə etməyi bacarıblar. Bu yanaşma, kosmik şüaların mənşəyi ilə bağlı əsas mexanizmi yenidən yaratmağa şərait yaradıb. Kosmik şüalar kosmosda şok dalğaları və maqnit sahələri ilə qarşılıqlı təsirlər nəticəsində yaranır.

Tədqiqatçılar cəmi 100 mikrometr ölçüsündə mini sürətləndirici yaradıblar. Bu cihaz ultra-soyuq atomları saniyədə yarım metrdən çox sürətlə hərəkət etdirə bilir. Atomlar hərəkət edən baryerlərlə dəfələrlə toqquşur və impuls alırlar. Bu, Fermi tərəfindən irəli sürülən nəzəriyyəyə əsasən, kosmosda yüklü hissəciklərin sürətlənmə mexanizminin analoqudur.

Eksperiment yalnız hissəcikləri sürətləndirməyə imkan vermədi, həm də kosmik şüalara xas olan enerji spektrini yenidən yaratdı. Bu, ilk dəfə olaraq "Bell həlli" adlanan və kosmik hissəciklərin sürətlənməsi nəzəriyyəsinin əsasını təşkil edən fundamental komponentin təcrübi təsdiqini təmin etdi.

"Bizim sürətləndiricimiz kvant texnologiyalarında istifadə edilən ən yaxşı sürətləndirmə metodlarından daha effektivdir və eyni zamanda olduqca sadə və kompakt quruluşa malikdir," - deyə Birmingem Universitetindən doktor Amita Deb qeyd edib.

Bu tədqiqat həmçinin kvant araşdırmaları üçün yeni perspektivlər açır. Dalğa paketlərini yüksək dəqiqliklə idarə etmək qabiliyyəti kvant kimyası, informasiya texnologiyaları və hətta atomtronika (atom axınlarının elektrik cərəyanı kimi istifadə edildiyi yeni bir sahə) kimi sahələrdə faydalı ola bilər.

Gələcəkdə alimlər müxtəlif qarşılıqlı təsirlərin sürətlənmə sürətinə və maksimal əldə edilə bilən enerjiyə necə təsir etdiyini araşdırmağı planlaşdırırlar. Bu, həm kvant, həm də astrofiziki prosesləri daha dərindən anlamağa kömək edəcək.