Alimlər uzun müddətdir ki, Günəş sisteminin yeddinci planeti olan Uranın öz daxili istiliyini yaydığını aşkar ediblər. Bu istilik, Günəşdən aldığı istilikdən daha çoxdur və bu kəşf NASA-nın Voyager 2 kosmik aparatı tərəfindən təxminən qırx il əvvəl əldə edilən müşahidələrlə ziddiyyət təşkil edir.

Xinyue Yanqın rəhbərlik etdiyi Hyuston Universitetinin alimləri, kosmik aparatlardan əldə olunan onilliklərə dayanan məlumatları və kompüter modellərini analiz edərək, Uranın Günəşdən aldığı istilikdən 12,5% daha çox daxili istilik yaydığını müəyyən ediblər. Lakin bu rəqəm, Yupiter, Saturn və Neptun kimi digər xarici planetlərin daxili istilik səviyyəsindən xeyli aşağıdır. Bu planetlər Günəşdən aldıqları istilikdən iki dəfə çox istilik yayırlar.

Tədqiqatçılar Uranın daxili istiliyinin, bu qəribə və əyilmiş planetin mənşəyi haqqında yeni məlumatlar verə biləcəyini düşünürlər. "Bu, onun erkən tarixindən qalan istiliyi hələ də yavaş-yavaş itirdiyini göstərir. Bu, onun mənşəyini və zamanla necə dəyişdiyini başa düşməyimiz üçün əsas bir hissədir," deyə alimlərdən biri açıqlamasında bildirib.

1986-cı ildə Voyager 2 aparatı Uranın yanından keçərək Günəş sistemindən kənar interstellar məkana yönəldi. Uran haqqında əldə olunan əsas məlumatlar bu uçuş zamanı toplanmışdı. Lakin indi məlum olur ki, Voyager 2 aparatı Uranı qeyri-adi bir dövrdə müşahidə etmiş ola bilər. Günəş aktivliyindəki artım həmin dövrdə toplanan məlumatları təhrif etmiş ola bilər.

Arxiv məlumatlarını yenidən nəzərdən keçirərək və kompüter modellərini tətbiq edərək tədqiqatçılar Uranın daxili istiliyinin planetin daxili strukturu və ya təkamül tarixi haqqında tamamilə fərqli bir hekayə ortaya çıxara biləcəyini düşünürlər. Uranın təxminən 4,5 milyard il əvvəl Günəş sistemi ilə birlikdə formalaşdığı və təxminən 0,5 milyard il sonra Günəşdən daha uzaq yerlərə keçdiyi ehtimal edilirdi. Lakin bu yeni tapıntılar bu nəzəriyyəni şübhə altına alır.

"Elmi baxımdan bu araşdırma bizə Uranı və digər nəhəng planetləri daha yaxşı başa düşməyə kömək edir," deyə alimlərdən biri bildirib. Tədqiqatçılar həmçinin bu yeni anlayışların NASA və digər kosmik agentliklərə uzaq planetə missiyalar planlaşdırmaqda kömək edə biləcəyini düşünürlər.

2022-ci ildə ABŞ Milli Elmlər Akademiyası Uran Orbiter və Prob (UOP) adlı bir missiya konsepsiyasını növbəti onillik üçün ən prioritet planet elmi missiyalarından biri kimi qeyd etmişdi. Lakin NASA və elmi ictimaiyyət Prezident Donald Trampın ABŞ hökumət xərclərini yenidən təşkil etməsindən sonra ciddi büdcə qeyri-müəyyənliyi ilə üzləşmişdi. "Siyasi, maliyyə və texniki maneələr çoxdur. Biz illüziyaya qapılmırıq," deyə 2022-ci ildə bir araşdırma iştirakçısı bildirib. "Kağız üzərindəki missiyadan real avadanlığa keçmək üçün təxminən on ilimiz var. Vaxt itirmək olmaz."

Yeni araşdırma, alimlərin özləri üçün yeni bir dövr açdığını düşünürlər. Tədqiqatın həmmüəllifi Liminq Li bildirib ki, Uranın daxili istiliyini araşdırmaq yalnız uzaq, buzlu planeti daha yaxşı başa düşmək üçün deyil, həm də Yer üzündə oxşar proseslər və iqlim dəyişikliyi ilə bağlı tədqiqatlara kömək etmək üçün vacibdir. "Uranın necə istilik saxladığını və itirdiyini öyrənməklə, planetar atmosferlərin, hava sistemlərinin və iqlim sistemlərinin əsas prosesləri haqqında dəyərli məlumatlar əldə edirik," deyə alim qeyd edib. "Bu tapıntılar Yer atmosferi sistemi və iqlim dəyişikliyinin çətinlikləri haqqında perspektivimizi genişləndirir."

Uranın daxili istiliyi ilə bağlı araşdırma Geophysical Research Letters jurnalında dərc olunub.