Alimlər uzun müddətdir Yupiterin buzlu okean peyki Europada hidrogen peroksidin (H2O2) mövcudluğuna dair sirrin həllinə yaxınlaşıblar. Hidrogen peroksid enerjili hissəciklərin su molekullarını parçalayaraq OH radikallarının (tək elektronlu yüksək reaktiv molekullar) yenidən birləşməsi nəticəsində yaranır.

H2O2 ilk dəfə NASA-nın Galileo Yupiter orbiterindəki Galileo Yaxın İnfraqırmızı Xəritələmə Spektrometri vasitəsilə müşahidə edilib. Bu cihaz qaz nəhənginin peyklərinin və atmosferinin tərkibini və səth xüsusiyyətlərini infraqırmızı işıqla öyrənmək üçün hazırlanmışdı. Daha sonra James Webb Kosmik Teleskopu (JWST) Europanın bəzi gözlənilməz bölgələrində hidrogen peroksidin yüksək səviyyələrini aşkar edib.

Laboratoriya tədqiqatları göstərirdi ki, hidrogen peroksidin daha yüksək konsentrasiyası Europanın soyuq qütb bölgələrində olmalıdır. Lakin JWST-nin müşahidələri bunun əksini göstərdi və peykin isti ekvatorial bölgələrində daha yüksək səviyyələr aşkarlandı. Bu ərazilər, "xaos bölgələri" kimi tanınır və səthdəki buz bloklarının qırılıb, sürüşərək yenidən donduğunu göstərən qeyri-adi strukturlarla xarakterizə olunur.

"Europanın peroksid paylanması saf su buzunun temperatur asılılığına uyğun gəlmir," deyə tədqiqat qrupu məqaləsində qeyd edib. Laboratoriya tədqiqatları ardıcıl olaraq göstərir ki, soyuq buz daha çox H2O2 ehtiva edir, isti buz isə daha az.

Yeni tədqiqatda alimlər xaos bölgələrində H2O2 ilə yanaşı karbon dioksidin (CO2) daha yüksək səviyyələrdə olduğunu aşkar ediblər. Tədqiqatçılar bunun CO2-nin Europanın altındakı okeandan buz çatları vasitəsilə səthə çıxması ilə bağlı olduğunu düşünürlər.

"CO2-nin mövcudluğu buzun kimyasını dəyişdirə bilərmi?" sualını araşdıran alimlər, saf su buzuna nisbətən H2O-CO2 qarışıqlarında daha yüksək H2O2 səviyyələrini göstərən ilkin təcrübələrin olduğunu bildiriblər.

Bu suallara cavab tapmaq üçün tədqiqatçılar "Europanın səth mühitini vakuum kamerasında simulyasiya edərək su buzunu CO2 ilə qarışdırıb" və bu qarışığı enerjili elektronlarla işıqlandırıblar. Nəticələr göstərdi ki, hətta az miqdarda CO2 belə su buzunda hidrogen peroksidin istehsalını əhəmiyyətli dərəcədə artıra bilər.

Alimlər bunun CO2 molekullarının "molekulyar toplayıcı" kimi davranması ilə əlaqəli olduğunu qeyd edirlər. CO2 radiasiyanın su buzuna təsir etdiyi zaman əmələ gələn sərbəst elektronları tutaraq, hidrogen peroksidin parçalanmasının qarşısını alır.

Bu kəşf astrobiologiya baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Tədqiqatın həmmüəllifi, Johns Hopkins Tətbiqi Fizika Laboratoriyasından Richard Cartwright, "Europanın səthində hidrogen peroksid kimi oksidantların sintezi onun yaşayış üçün yararlılığını anlamaq baxımından vacibdir," deyə bildirib. NASA-nın Europa Clipper missiyası hazırda Yupiter sisteminə doğru yol alıb və bu buzlu peykin yaşayış potensialını öyrənmək məqsədini güdür.

Bu yeni tədqiqat nəticələri "Planetary Science Journal"da yayımlanıb.