Amazon Web Services-də çöküş: Dünya niyə iflic oldu?

Dünya interneti bazar ertəsi günü səhər saatlarında təmamilə iflic oldu. Amazon Web Services (AWS)-də baş verən ciddi texniki nasazlıq nəticəsində hökumət, bank, aviaşirkət, sosial media və oyun platformaları daxil olmaqla bir çox xidmətlər əlçatmaz vəziyyətə düşdü.

AWS-in ABŞ-ın Virciniya ştatında yerləşən ən qədim və iri məlumat bazası mərkəzində problem səhər saat 3-də başladı. Şirkət açıqladı ki, çöküşün səbəbi domen adları sistemində yaranan nasazlıqdır. Bu sistem brauzerlərin və digər tətbiqlərin məlumatları yükləməsinə imkan verir.

Hansı xidmətlər təsirləndi?

Facebook, Snapchat, Fortnite, Reddit, Lyft, Delta Airlines, McDonald's və Robinhood kimi iri şirkətlərin saytları əlçatmaz oldu. Hətta Amazon-un öz vebsaytı belə sifarişləri emal edə bilmədi. Delta Airlines bəzi uçuşlarının gecikdiyini qeyd etdi, kriptovalyuta platforması Coinbase isə xidmətlərinin müvəqqəti dayandığını, lakin bütün vəsaitlərin təhlükəsiz olduğunu bildirdi.

Böyük Britaniyada hökumətə məxsus bir sıra saytlar, o cümlədən gəlir və gömrük xidmətləri, Lloyd Bank və Bank of Scotland kimi banklar və Vodafone telekommunikasiya şirkəti çöküşdən təsirləndi.

Avropanın narahatlığı: Texnoloji asılılıq

Avropada isə texnologiyadan asılılıq mövzusu yenidən gündəmə gəldi. Gələcək Texnologiya İnstitutunun icraçı direktoru Kori Krayder çıxışında Avropanın Amazon kimi monopolist bulud şirkətlərindən asılılığı təhlükəsizlik və iqtisadiyyat baxımından ciddi zəiflikdir deyə vurğuladı.

Avropa Şurası Xarici Əlaqələr Təşkilatının baş eksperti Ulrike Franke isə sosial mediada yazdı: Mənim robot tozsoranım işləmir. Parisdəki robotun ABŞ-ın şərqindəki bir mərkəzlə əlaqəli olmasının izahını kim verəcək? Avropa rəqəmsal suverenliyi haqqında düşünməyə dəyər.

İnsanlar və rəqəmsal asılılıq

AWS, dünya bulud texnologiyası bazarının 37%-ni əlində saxlayır və 107 milyard dollarlıq gəlir əldə edir. Microsoft və Google isə növbəti ən iri bulud təminatçılarıdır. Bu çöküş bir daha göstərdi ki, dünya bir neçə iri texnologiya şirkətindən həddindən artıq asılıdır. Bu, yalnız texnoloji deyil, eyni zamanda iqtisadi və sosial bir zəiflikdir.

AWS-in Elastic Compute Cloud adlı xidmətində başlayan problem bir çox şirkət və platformanın işini dayandırdı. Amazon günortaya yaxın problemi həll etdiyini bildirdi, lakin bir çox xidmətlər normal fəaliyyətini tam bərpa edə bilməyib.

Bu kimi hadisələr texnologiyaya olan asılılığımızı, xüsusilə bulud xidmətlərinin vacibliyini bir daha sübut edir. Məhsuldarlıq, təhlükəsizlik və hətta gündəlik həyatımızın bir çox aspekti bu infrastrukturdan asılıdır. "Bir iri bulud təminatçısı çökəndə, digital cəmiyyətimizin dayaqları da çökür", deyə Article 19 təşkilatından Korin Kat-Spet bildirib.

Qlobal iqtisadi zərər və nəticələr

İnternet performans monitorinq şirkəti Catchpoint-in CEO-su Mehdi Daudi, zərərin milyardlarla dolları keçə biləcəyini deyib. AWS-in əvvəlki çöküşləri 2021 və 2023-cü illərdə baş vermişdi və bu son hadisə dünya üzrə texnologiya təminatçılarının təhlükəsizliyinə yenidən baxmağı zəruri edir.

Bu hadisə bir daha göstərir ki, texnologiya dünyasında bulud platforması asılılığı problemi həll olunmalıdır. Hər çöküş, cəmiyyətlərə, iqtisadiyyata və gündəlik həyata dərin təsir göstərir. Bu, yalnız bir texniki nasazlıq deyil, eyni zamanda dünyanı dərin düşüncələrə vadar edən bir xəbərdarlıqdır.