Arktik buz altında azot fiksasiyası – mümkün olmayan mümkündür

Alimlər Arktik okeanın buzla örtülmüş səthində azot fiksasiyası həyata keçirən qeyri-adi orqanizmlər aşkar ediblər. Bu, əvvəllər qeyri-mümkün hesab edilən bir proses idi. Kopenhagen Universiteti alimlərinin apardığı araşdırmaya görə, bu orqanizmlər azot qazını bitki və digər dəniz canlılarının istifadə edə biləcəyi ammonyak və ammoniuma çevirir.

Azot fiksasiyasının əhəmiyyəti

Azot fiksasiyası dəniz ekosistemlərinin əsasını təşkil edir. Bu proses nəticəsində yaranan maddələr yosunlar üçün vacib qida mənbəyidir. Yosunlar isə plankton və balıqların qidalanmasında əsas rol oynayır. İllər boyu alimlər bu prosesin yalnız isti tropik və subtropik sularda baş verdiyini düşünürdülər. Lakin son araşdırmalar bu nəzəriyyəni alt-üst edib.

Yeni kəşf: qeyri-siyanobakterial diazotroflar

2017-ci ildə Arktik okeanda azot fiksasiyası ilə bağlı ilk sübutlar aşkar edilmişdi. 2019-cu ildə alimlər bu prosesi həyata keçirən siyanobakteriyaları müəyyən etdilər. İndi isə daha irəli gedərək, buzun altında azot fiksasiyası həyata keçirən başqa bir orqanizm – qeyri-siyanobakterial diazotrof (NCD) tapılıb. Bu orqanizmlər buzun çəkildiyi ərazilərdə ən yüksək fiksasiya sürətinə malikdirlər, bu da iqlim dəyişikliyinin təsiri ilə buzun əriməsi fonunda yeni perspektivlər açır.

Yeni proqnozlar və təbiətin gücü

Kopenhagen Universitetinin doktorantı Lisa von Friesen bu kəşfi belə qiymətləndirir: 'İndiyə qədər hesab edilirdi ki, buz altında azot fiksasiyası baş vermir. Biz yanılmışıq'. Onun sözlərinə görə, Arktik okeanda mövcud azot miqdarı indiyə qədər qiymətləndiriləndən daha çox ola bilər. Bu isə yosunların istehsal potensialının artması deməkdir.

Azot fiksasiyası həm də atmosferdəki karbon qazını udan yosunların miqdarını artıraraq qloballaşan iqlim dəyişikliyinə təsir göstərə bilər. Professor Lasse Riemann isə qeyd edir ki, bu prosesin iqlimə uzunmüddətli təsirləri hələ tam öyrənilməyib: 'Okeanın dinamik şəraiti gələcək proqnozları çətinləşdirir, lakin bu kimi vacib proseslər nəzərə alınmalıdır.'

Nəticə: Planetimiz hələ də təəccübləndirir

İnsanın təbiətə mənfi təsirinə baxmayaraq, Yer kürəsi hələ də həyatın davam etməsi üçün gözlənilməz yollar tapır. Bu yeni kəşf Arktik okeanın ekosistemlərini öyrənən alimlər üçün yeni üfüqlər açır.