Elm və Kosmos
Astronomlar Astrofizika Qanunlarına Meydan Oxuyan Obyekti Aşkarladılar
19
Süni intellekt
Oxumaq vaxt alır?
Məqalələri dinləyə bilərsizBir qrup alim, ABŞ Milli Elm Fondunun Green Bank Rəsədxanasının (NSF GBO) rəhbərliyi altında, son dərəcə nadir bir obyekt olan Uzun Dövr Radio Keçidi (Long Period Radio Transient - LPT), CHIME J1634+44-ni aşkar edib. Bu obyektlər, qısa radio impulslar göndərən və pulsasiya edən neytron ulduzları (pulsarlar) olduğu düşünülən Fırlanan Radio Keçidlərə (Rotating Radio Transients - RRT) bənzəyir. LPT-lər isə çox uzun fırlanma dövrlərinə malikdirlər, adətən bu dövrlər dəqiqələrdən saatlara qədər davam edir. Lakin CHIME J1634+44 indiyə qədər müşahidə edilən yeganə LPT-dir ki, onun fırlanma dövrü azalır və qeyri-adi polarizasiya müşahidə edilir.
Bu xüsusiyyətlər kainatdakı keçici obyektlər barədə mövcud anlayışlara meydan oxuyur və fizika qanunlarını yenidən düşünməyə vadar edir. Bununla belə, CHIME J1634+44-dən gələn təkrarlanan radio impulsların vaxtlaması hələ də tam aydın deyil. NSF GBO-nun Jansky təqaüdçüsü Fengqiu Adam Dong NRAO-nun mətbuat açıqlamasında bildirib:
"CHIME J1634+44-ü digər LPT-lər arasında 'unikal' adlandırmaq olar. Impulslar ya hər 14 dəqiqədən bir, ya da 841 saniyədən bir təkrarlanır—lakin 4206 saniyəlik, yəni tam 70 dəqiqəlik fərqli bir ikinci dövr də var. Biz düşünürük ki, hər iki dövr realdır və bu, neytron ulduzunun ətrafında fırlanan bir sistem ola bilər."
Green Bank Teleskopu ilə yanaşı, bu müşahidələr Kanada Hidrogen Intensivlik Xəritələmə Eksperimenti (CHIME) sürətli radio keçid və pulsar layihəsi, NASA-nın Neil Gehrels Swift Rəsədxanası (Swift), eləcə də LOw Frequency Array (LOFAR) tərəfindən mümkün olub. Bu teleskopların birgə imkanları alimlərə obyektin qeyri-adi siqnallarını ətraflı şəkildə aşkar etməyə və öyrənməyə imkan verib.
CHIME, Cənubi Britaniya Kolumbiyasındakı Dominion Radio Astrofizika Rəsədxanasında yerləşir. CHIME-nin geniş baxış sahəsi keçici obyektin dövri impulslarını aşkar edib və onun fırlanmasını izləyib. VLA-nın real vaxt keçici axtarış sistemi ("realfast") isə interstellar mühit (ISM) təhriflərini düzəltmək üçün yüksək tezlikli müşahidələr təqdim edib və daha dəqiq yer məlumatları verib. GBT isə polarizasiya və fırlanma analizini aparmaq üçün yüksək dəqiqlikli vaxtlama məlumatları təmin edib, Swift isə rentgen şüaları üzrə müşahidələr apararaq radio müşahidələrə əlavə məlumatlar verib.
Adətən, neytron ulduzları kimi kompakt obyektlər zamanla enerjilərini itirir, fırlanma sürəti azalır və fırlanma dövrü uzanır. Lakin CHIME J1634+44 müşahidə edildikdə, onun fırlanma dövrünün qısaldığı, yəni LPT-nin sürətləndiyi ortaya çıxıb. Alimlər bunun tək bir ulduzla baş verə bilməyəcəyini nəzərə alaraq, obyektin daralan orbitə malik ikili sistemin bir hissəsi olduğunu düşünürlər. Bu, ikili cütlərin cazibə qarşılıqlı təsiri və ya cazibə dalğaları (GW) yayaraq enerji itirməsinə aid edilə bilər.
Bu davranış digər yaxın orbitdəki ağ cırtdanlarla müşahidə edilib, amma heç bir neytron ulduzu hər bir impulsla bu cür sürətlənmə nümayiş etdirməyib. Üstəlik, CHIME J1634+44-dən gələn radio impulslar kosmosda tam bir burulğan şəklində hərəkət edib və tamamilə dairəvi olaraq polarizə olunub. Bu, radio dalğalarının yaranma tərzinin bütün digər məlum obyektlərdən fərqli olduğunu göstərir. Dong bildirib:
"CHIME J1634+44-ün kəşfi LPT-lərin məlum populyasiyasını genişləndirir və neytron ulduzları və ağ cırtdanlar modellərini yenidən düşünməyə vadar edir. Bu, hələ kəşf edilməyi gözləyən bir çox oxşar obyektlərin olduğunu göstərə bilər."
Bu tapıntılar radio astronomiyasına yeni yollar açır və astronomlara kainatın ən sirli obyektlərindən biri olan fırlanan neytron ulduzların sirlərini araşdırmaqda kömək edə bilər.