Astronomlar Betelgeuse ulduzunun orbitində görünməmiş müşayiətçi ulduz kəşf etdilər

Astronomlar Orion bürcündəki nəhəng qırmızı supernəhəng ulduz Betelgeuse-un orbitində əvvəllər görünməmiş bir müşayiətçi ulduzun olduğunu müşahidə ediblər. Bu yeni kəşf, Betelgeuse-un işıq intensivliyinin dəyişkənliyinə dair illərdir davam edən suallara cavab tapa bilər.

Betelgeuse, gecə səmasının ən parlaq və ən məşhur ulduzlarından biri olaraq tanınır. Onun işığının zamanla dəyişməsi astronomları həmişə maraqlandırıb. Xüsusilə 2019-cu ilin sonu və 2020-ci ilin əvvəllərində baş verən “Böyük Qaralma” adlı hadisə zamanı ulduzun işığı o qədər zəifləmişdi ki, alimlər onun supernova kimi partlayacağını düşünürdülər. Bu hadisədən sonra aparılan araşdırmalar ulduzun böyük bir toz buludu atdığını və bu tozun Yer üzündən görünüşünü müvəqqəti olaraq maneə törətdiyini göstərdi.

Havay adalarındakı Gemini North teleskopu ilə aparılan yeni müşahidələr zamanı, “Betelbuddy” adlandırılan və qeyri-rəsmi olaraq “Siwarha” (ərəb dilində “onun bilərziyi”) adı verilən mavi rəngli müşayiətçi ulduz aşkar edilib. Bu müşayiətçi ulduzun adı, Betelgeuse-un ərəb dilindəki mənası olan “Nəhəngin Əli” ilə uyğunlaşdırılıb.

Betelgeuse, Günəşdən 700 dəfə böyük radiusa və 18 dəfə daha çox kütləyə sahibdir. Əgər Günəş Betelgeuse ilə əvəz olunsaydı, onun ölçüsü Yupiterin orbitindən də uzağa çatardı. Lakin bu nəhəng ulduz cəmi 10 milyon il əvvəl yaranıb və artıq daxili hidrogenini tükəndirib. Bu da onun həyatının son mərhələsinə yaxınlaşdığını göstərir.

Yeni tapılan müşayiətçi ulduz, Betelgeuse-dan yalnız dörd dəfə Yer ilə Günəş arasındakı məsafədə yerləşir. Bu yaxınlıq, müşayiətçi ulduzu aşkar etməyi çətinləşdirib, lakin 'Alopeke adlı xüsusi bir görüntüləmə cihazı bu kəşfə imkan verib. Bu cihaz, çox qısa müddətli minlərlə şəkil çəkərək atmosferin təsirini aradan qaldırır və yüksək dəqiqlikli görüntülər əldə edir.

Müşayiətçi ulduzun Betelgeuse ilə sıx əlaqəsi, hər iki ulduzun gələcəkdəki taleyini də müəyyən edir. Alimlərin fikrincə, ya müşayiətçi ulduz 10,000 il ərzində Betelgeuse-a doğru yaxınlaşaraq onunla birləşəcək, ya da Betelgeuse partlayaraq supernova halına gələcək və müşayiətçi ulduzu məhv edəcək. Betelgeuse-un nə vaxt partlayacağı dəqiq bilinməsə də, bu hadisənin yaxın 100 il ərzində baş verə biləcəyi ehtimal olunur.

Bu kəşf, yalnız Betelgeuse haqqında deyil, həm də digər qırmızı supernəhəng ulduzlar haqqında daha geniş anlayış əldə etməyə imkan verəcək. Alimlər, bu tip müşayiətçi ulduzların qırmızı supernəhənglərin parlaqlıq dəyişikliklərində mühüm rol oynaya biləcəyini düşünürlər. Gələcək müşahidələr 2027-ci ilin noyabr ayında aparılacaq və müşayiətçi ulduzun orbitini təsdiqləmək üçün yeni imkanlar yaradacaq.