Astronomlar ilk dəfə olaraq iki dəfə partlayan bir ulduzun mövcudluğunu təsdiqləyən görüntülər əldə ediblər. Avropa Cənub Rəsədxanasının (ESO) Çox Böyük Teleskopu (VLT) vasitəsilə SNR 0509-67.5 adlı supernovaya baxış zamanı bu qeyri-adi hadisə müşahidə edilib. Bu supernova, Samanyolu qalaktikasının peyk qalaktikası olan Böyük Magellan Buludunda, Cənub yarımkürəsinin Qılınc balığı (Dorado) bürcündə yerləşir. Alimlər tərəfindən çəkilən görüntülərdə ulduzun iki dəfə partladığını sübut edən naxışlar aşkar edilib.

Adətən supernovalar böyük kütləyə malik ulduzların partlayışı ilə yaranır. Lakin Type Ia supernovalar ağ cırtdan adlanan, Günəş kimi ulduzların nüvə yanacaqlarını tükəndirdikdən sonra qalan kiçik nüvələrdən əmələ gəlir. Bu partlayışlar Yer kürəsindəki dəmir elementinin əsas mənbəyidir.

Avstraliyanın Yeni Cənubi Uels Universitetində doktorant olan Priyam Dasın rəhbərliyi ilə həyata keçirilən və "Nature Astronomy" jurnalında yayımlanan tədqiqatda bu supernovaların əhəmiyyətinə diqqət çəkilib. Das bildirib ki, “Ağ cırtdanların partlayışları astronomiyada mühüm rol oynayır. Buna baxmayaraq, onların partlayışını nəyin tetiklediyi ilə bağlı uzun müddətdir davam edən sirr hələ də həll edilməyib.”

Type Ia supernovalar adətən ikili ulduz sistemində baş verir. Bu sistemdə ağ cırtdan yaxın orbitdə yerləşən digər ulduzdan material "oğurlayır". Ağ cırtdan bu materialı özünə toplayaraq kritik kütləyə çatdıqda partlayır. Ancaq son araşdırmalara görə, bəzi Type Ia supernovalar iki dəfə partlama modeli ilə daha yaxşı izah edilə bilər.

Yeni əldə edilən görüntülər SNR 0509-67.5-in məhz belə iki dəfə partlamış bir supernova olduğunu təsdiqləyir. Bu modelə görə, ağ cırtdan öz ətrafında yoldaşından aldığı helium təbəqəsi formalaşdırır. Bu təbəqə qeyri-sabit hala gəlib alovlandıqda, yaranan şok dalğası ağ cırtdanın ətrafında hərəkət edir və onun nüvəsində ikinci bir partlayışı tetikleyir. Bu, supernovaya səbəb olur.

İndiyə qədər ağ cırtdanın iki partlayış keçirdiyini təsdiqləyən vizual sübut mövcud deyildi. Astronomlar isə belə bir prosesin kalsiumla zəngin iki fərqli qabıq yaratmasını proqnozlaşdırırdılar. SNR 0509-67.5-də bu iki qabıq müşahidə edilib və görüntülərdə mavi rəngdə görünür.

Almaniyanın Heydelberq Teorik Tədqiqatlar İnstitutunda çalışmış və bu müşahidələrə rəhbərlik etmiş İvo Seitenzahl bildirib ki, bu nəticələr "ağ cırtdanların məşhur Çandrasekhar kütlə həddinə çatmadan da partlaya biləcəyini və "ikiqat detonasiya" mexanizminin təbiətdə həqiqətən mövcud olduğunu" göstərir. ESO-nun Çox Bölməli Spektroskopik Kəşfiyyatçısı vasitəsilə supernova qalıqlarını müşahidə edərək kalsium təbəqələri aşkarlanıb.

Type Ia supernovalar çox sabit davranış sərgiləyir və onların proqnozlaşdırıla bilən parlaqlığı astronomlara kosmosda məsafələri ölçmək üçün imkan yaradır. Bu supernovaların sayəsində kainatın genişləndiyini kəşf edən alimlər 2011-ci ildə Fizika üzrə Nobel mükafatı qazanmışdılar. Onların necə partladığını öyrənmək isə bu sabit parlaqlığın səbəblərini başa düşməyə kömək edir.

Tədqiqatın rəhbəri Priyam Das qeyd edib ki, “Bu ikiqat detonasiya ilə bağlı əldə edilən sübutlar yalnız uzun müddətdir davam edən bir sirri həll etməyə kömək etmir, həm də vizual bir möcüzə təqdim edir.” O, supernovanın yaratdığı “gözəl təbəqəli strukturu” təsvir edərək, belə möhtəşəm bir kosmik partlayışın daxili mexanizmlərini ortaya çıxarmağın inanılmaz dərəcədə mükafatlandırıcı olduğunu bildirib.