Elm və Kosmos
Astronomlar mükəmməl dairəvi supernova qalığı kəşf etdilər
46
Süni intellekt
Oxumaq vaxt alır?
Məqalələri dinləyə bilərsizKainatda nadir hallarda rast gəlinən mükəmməl simmetriya astronomların diqqətini çəkib. Avstraliyanın Qərbi Sidney Universitetindən olan astronom Miroslav Filipović, Avstraliya Kvadrat Kilometrli Array Pathfinder (ASKAP) teleskopu vasitəsilə cənub səmasında aparılan Evolutionary Map of the Universe tədqiqatında qeydə alınmış şəkilləri araşdırarkən heyrətamiz dərəcədə simmetrik bir supernova qalığı aşkar edib. SNR G305.4-2.2 adlandırılan bu obyekt, mükəmməl dairəvi formasına görə "Teleios" (yunan dilində "mükəmməl" və ya "tam" mənasını verir) adlandırılıb.
Filipović qeyd edir ki, "Obyektin ölçüsü və növü çox aydın görünürdü. Ona bənzər heç bir şey yoxdur." Teleiosun təxminən 45-150 işıq ili arasında bir məsafəni əhatə etdiyi bildirilir.
Ulduzlar həyatlarına mükəmməl sferik formalarla başlayır, lakin ölümləri adətən xaotik və nizamsız olur. Ulduzun nüvəsi çökmə zamanı qeyri-sabit hala gəlir və nəticədə kosmik material hər istiqamətə nizamsız şəkildə yayılır. Lakin Teleios, əksər supernova qalıqlarından fərqli olaraq, heç bir deformasiya əlaməti göstərmir. Bu, onun qalaktikanın sıx ulduzlar və qazlarla dolu əsas diskinin kənarında yerləşməsi ilə izah edilir. Bu izolyasiya edilmiş mühit, Teleiosun partlayış dalğasının maneəsiz genişlənməsinə imkan verib.
Teleios yalnız simmetrik forması ilə deyil, həm də çox zəif parlaqlığı ilə seçilir. Radio dalğalarında görünən obyekt, elektromaqnit spektrinin digər hissələrində demək olar ki, müşahidə edilmir. Tarixi qeydlərdə bu bölgədə heç bir supernova hadisəsi qeyd edilməyib, bu da onun mənşəyi və yaşı ilə bağlı suallar yaradır. Alimlər obyektin yaşını 1,000 ildən 10,000 ilə qədər dəyişən geniş bir diapazonda qiymətləndirirlər, lakin bu diapazonun hər iki ucunda da müşahidə edilən xüsusiyyətləri tam izah etmək çətindir.
Araşdırma qrupu, Teleiosun ətraf mühitinin milyonlarla il əvvəl başqa bir supernova partlayışı ilə təmizlənmiş ola biləcəyini ehtimal edir. Bu ilkin partlayış, qaz və tozun böyük hissəsini uzaqlaşdıraraq, Teleiosun şok dalğasının demək olar ki, maneəsiz genişlənə biləcəyi təmiz bir mühit yaratmış ola bilər. Alternativ olaraq, obyektin "qaçan ulduz" adlanan bir massiv ulduzdan qaynaqlandığı düşünülür. Belə ulduzlar adətən doğulduqları ulduz qruplarından uzaqlaşdırılır və izolyasiya olunmuş halda partlayır.
Gələcək müşahidələr, Teleiosun ətraf mühitlə qarşılıqlı təsirə girib-girmədiyini müəyyənləşdirə bilər. Hazırda əldə edilən məlumatlar, obyektin cənub-şərq kənarında radio emissiyasının artığını göstərir ki, bu da onun ətrafdakı mühitlə qarşılıqlı təsirə başladığını göstərə bilər. Bu cür qarşılıqlı təsirlər, obyektin yaşı, mənşəyi və ilkin partlayışın enerjisi haqqında dəyərli məlumatlar təqdim edə bilər.
Filipović deyir ki, "Bu cür obyektləri tapmaq bir şans məsələsidir. Əgər çox şanslı olsaq, bəlkə daha iki belə obyekt tapa bilərik. Amma bu cür obyektlərin kəşf edilməsi ehtimalı çox azdır."