GRB 250702B: Kosmosun Ən Uzun Qamma Partlayışı

2 iyul 2025-ci ildə qeydə alınan qamma partlayışı (GRB 250702B) kosmosun ən güclü və sirli hadisələrindən biri kimi tarixə düşdü. Bu partlayış, təxminən bir gün davam edərək, əvvəlki qamma partlayışlarından fərqli olaraq, həm uzun müddət davam etdi, həm də təkrarlanan impulslar göstərdi.

Qamma Partlayışlarının Təbiəti

Qamma partlayışları kainatın ən güclü enerjili hadisələridir və saniyələr ərzində Günəşin bütün ömrü boyunca yaydığı enerjidən daha çox enerji sərf edirlər. Əsasən iki növ mexanizmlə yaranır:

• Uzun müddətli partlayışlar: Böyük bir ulduzun nüvəsinin çökməsi nəticəsində qara dəlik yaranır.
• Qısa müddətli partlayışlar: İki neytron ulduzunun toqquşması və birləşməsi nəticəsində meydana gəlir.

GRB 250702B isə bu modellərə uyğun gəlməyərək elm adamlarını çaşdırdı.

Təkrarlanan və Periodik Partlayışlar

NASA-nın Fermi qamma-şüa teleskopu bu partlayışı üç fərqli vaxtda qeydə aldı. Daha sonra digər teleskoplar, o cümlədən Einstein X-ray teleskopu, partlayışdan bir gün əvvəl də X-şüalarının yayıldığını təsdiqlədi. ESO-nun Böyük Teleskopu (VLT) və Hubble Kosmik Teleskopu isə mənbənin Qalaktikamızdan kənarda yerləşdiyini aşkar etdi.

Sirli Mənbə: Anormal Qalaktika

Partlayışın mənbəyi olan qalaktika qeyri-adi bir quruluşa malikdir. İki fərqli bölgəyə ayrılmış kimi görünən bu qalaktika, partlayışın səbəbini araşdırmaq üçün ipucu təşkil edir. Alimlər, partlayışın ya xüsusi bir ulduzun çökməsi, ya da bir qara dəlik tərəfindən ulduzun parçalanması nəticəsində baş verdiyini ehtimal edirlər. Həmçinin bu vəziyyətin, çoxdan nəzəriyyələrdə yer alan "orta kütləli qara dəlik"lə bağlı ola biləcəyi düşünülür.

Gələcək Araşdırmalar

GRB 250702B-nin enerjisini və məsafəsini dəqiq hesablamadan, hadisənin təbiətini tam anlamaq çətindir. Astronomlar, bu partlayışın kainatın sirli hadisələri haqqında daha çox məlumat verəcəyinə ümid edir. Antonio Martin-Carrillo, "Hələ bu hadisənin mənbəyini tam anlamasaq da, bu tədqiqatla çox böyük bir irəliləyiş əldə etdik," deyir.

Bu mühüm kəşf "The Astrophysical Journal Letters" jurnalında dərc olunub.