Ayda Lava Mağaralarının Tədqiqinə Yeni Yanaşma

Avropa tədqiqatçıları Ay səthindəki lava mağaralarını araşdırmaq məqsədilə üç müxtəlif robotdan ibarət bir komanda hazırlayıblar. Bu robotlar həm müstəqil, həm də birgə fəaliyyət göstərə bilmək qabiliyyətinə malikdir. Tədqiqatçılar bu texnologiyanı İspaniyanın Lanzarote adasında sınaqdan keçiriblər. Bu iş "Science Robotics" jurnalında dərc olunmuş və Almaniyanın Süni İntellekt üzrə Tədqiqat Mərkəzindən Raul Dominguez başda olmaqla bir qrup tərəfindən təqdim edilmişdir.

Lava Mağaralarının Əhəmiyyəti

Ay səthi astronavtlar üçün ciddi təhlükələr yaradır. Güclü günəş radiasiyası, ekstremal temperatur dəyişiklikləri və mikrometeoritlərin təsiri astronavtların və avadanlıqların qorunmasını çətinləşdirir. Bununla belə, Ayda qədim lava axınları nəticəsində yaranmış lava boruları, astronavtlar və qurğular üçün təbii sığınacaq təmin edə bilər. Bu mağaraların tədqiqi həm insan missiyaları, həm də elmi araşdırmalar üçün əhəmiyyətlidir.

Robot Komandasının Dizaynı və İş Prinsipi

Robot komandası SherpaTT, Coyote III və LUVMI-X adlı üç fərqli cihazdan ibarətdir. SherpaTT həm təkərli, həm də ayaqlı qurğudur və səthdə araşdırma aparır. Eyni zamanda, Coyote III robotunu lava mağarasına endirmək üçün dayaq funksiyası yerinə yetirir. Coyote III isə kiçik və yüngül bir roverdir, mağara daxilində hərəkət edərək məlumat toplayır. LUVMI-X xəritələmə və məlumat toplamaq üçün nəzərdə tutulmuş yüngül və sərfəli bir cihazdır.

Dörd Faza üzrə Tədqiqat Prosesləri

1. Skylight ətrafının xəritələnməsi: SherpaTT və LUVMI-X cihazları lava borusunun giriş hissəsini xəritələyir.
2. Verilənlərin ilkin toplanması: LUVMI-X yüksək sürətli kameralarla təchiz olunmuş bir sensor kubunu mağaraya buraxır.
3. Mağaraya giriş: Coyote III SherpaTT tərəfindən təhlükəsiz şəkildə mağaraya endirilir.
4. Mağara xəritələnməsi: Coyote III mağara daxilində hərəkət edərək 3D məlumatlar toplayır.

Sınaqların Nəticələri

2023-cü ilin fevral ayında Lanzarote adasında keçirilən sınaqlar zamanı hər bir faza bir neçə dəfə təkrarlanmış və texnologiyanın effektivliyi qiymətləndirilmişdir. Hava şəraiti kimi bəzi məhdudiyyətlərə baxmayaraq, robotlar əksər missiya mərhələlərində uğurla fəaliyyət göstərmişdir. Məsələn, SherpaTT və LUVMI-X cihazları mağara girişini dəqiq xəritələyə bilmiş, Coyote III isə mağara daxilində müxtəlif səthlərdə uğurla hərəkət etmişdir.

Gələcək Perspektivlər

Alimlər qeyd edir ki, "fərqli funksiyalara malik müstəqil robot komandası" həm Ay, həm də Mars kimi planetlərin lava mağaralarını araşdırmaq üçün perspektivli bir yanaşmadır. Bununla belə, texnologiyanın real kosmos missiyalarında istifadəsi üçün əlavə tədqiqat və inkişaf tələb olunur.

"Bu analoji sahə sınaqları göstərdi ki, müəyyən edilmiş missiya mərhələlərində etibarlı və effektiv nəticələr əldə etmək mümkündür," deyə müəlliflər vurğulayır. Lakin texnologiyanın tam təkmilləşdirilməsi hələ də zəruridir.