Beş Atomlu Efimov Effekti: Yeni Kvant Nailiyyəti

Purdue Universitetinin alimləri beş atom arasında Efimov effektini hesablamaq üçün mürəkkəb kvant tənliklərini həll edərək kvant mexanikasının təməl anlayışlarına yeni töhfə verdilər. Bu fenomen, üç və ya daha çox atomun arasında cazibə qüvvəsinin onları birləşdirdiyi halda, iki atom üçün kifayət etməməsi ilə xarakterizə olunur.

Tədqiqatın Arxa Planı

Efimov effekti ilk dəfə 1970-ci illərdə rus nəzəri fizik Vitaliy Efimov tərəfindən proqnozlaşdırılmışdı. O, müəyyən etmişdi ki, üç atom arasında cazibə qüvvəsi iki atom arasında olduğundan daha az tələb olunur. Bu vəziyyət, kvant mexanikasının qeyri-adi təbiətini nümayiş etdirir. Purdue Universitetinin professoru Kristofer Qrin 2009-cu ildə dörd atomlu sistem üzərində apardığı tədqiqatdan sonra beş atomlu sistemə keçid etmək üçün 15 il çalışıb.

Əsas Faktlar

Professor Qrin və komandası, əvvəlki tədqiqatlardan daha mürəkkəb riyazi problemləri həll etmək üçün daha sürətli kompüterlərdən və paralel emaldan istifadə ediblər. Bu tədqiqat, kvant mexanikasının müxtəlif sahələrdə tətbiqləri üçün əsas anlayışların inkişafına töhfə verir.
Efimov effekti, xüsusilə qazların demək olar ki, mütləq sıfır temperaturda soyudulduğu zaman müşahidə edilir. 1999-cu ildə Qrin-in tədqiqat qrupu bu fenomenin mümkünlüyünü proqnozlaşdırmışdı və beş il sonra Avropada bir qrup alim üç atomlu Efimov vəziyyətini müşahidə edə bilmişdi.

Nəticə

Bu nailiyyət, kvant mexanikasını daha dərindən anlamaq üçün yeni imkanlar açır. Professor Qrin və doktorant Maykl Hiqqins tərəfindən aparılan tədqiqat, kvant mexanikasının tətbiq sahələrində yeni inkişaflara yol açacaq. Bu iş 'Proceedings of the National Academy of Sciences' jurnalında dərc olunub.
Daha ətraflı məlumat üçün Michael D. Higgins et al, Five-body recombination of identical bosons, Proceedings of the National Academy of Sciences (2025) məqaləsinə baxa bilərsiniz. DOI: 10.1073/pnas.2503390122