Çinin yeni silah nəzarəti sənədi nəyi göstərir?

Çin hökuməti tərəfindən yayımlanan yeni ağ kağız sənədi silah nəzarəti, tərksilah və yayılmanın qarşısının alınması mövzusunda beynəlxalq qaydaları yenidən formalaşdırma cəhdidir. Bu sənəd, çoxqütblü dünya nizamının daha da gücləndiyi bir dövrdə, ABŞ-Çin rəqabətinin qlobal siyasətə yön verdiyi bir zamanda təqdim olunur.

Əsas məqamlar

Sənədin ən diqqət çəkən tərəfi onun geniş miqyaslı təhlükəsizlik vizyonudur. Ənənəvi nüvə mövzuları ilə yanaşı, sənəd kosmik məkan, kiberməkan, süni intellekt və gələcək münaqişələrin texnoloji aspektlərini də əhatə edir. Çin, bu sənədlə 21-ci əsrin silah nəzarəti prinsiplərini müəyyən etmək niyyətindədir.

ABŞ və Çin arasında artan gərginlik

Vaşinqton uzun illərdir Pekindən ABŞ və Rusiya ilə üçtərəfli silah nəzarəti danışıqlarına qoşulmasını tələb edir. Lakin Çin bu tələbi 'ədalətsiz, məntiqsiz və praktik olmayan' adlandıraraq rədd edib. Yeni ağ kağızda bu mövqenin daha güclü şəkildə vurğulandığı görünür.

Çin nəyi müdafiə edir?

Çin 'minimum caydırıcılıq', 'birinci istifadə etməmək' və 'ən böyük ehtiyatlılıq' prinsiplərini müdafiə edir. Bu mövqelər uzun illərdir mövcuddur, lakin indi Çin bu prinsipləri daha geniş diplomatik bir çərçivəyə daxil edərək beynəlxalq qaydaların ədalətli və bərabər olmasını tələb edir.

Texnologiya və gələcək təhlükəsizlik qaydaları

Sənədin ən önəmli hissəsi kosmik məkan, süni intellekt və kiberməkanın gələcək münaqişələrdəki roluna dair vurğusudur. Çin, bu sahələrdə beynəlxalq normların təcili olaraq müəyyənləşdirilməsinin vacibliyini bildirir. Bu addım, Çinin bu texnologiyalar sahəsində sürətlə irəlilədiyi bir vaxtda gəlir.

İnsanlar üçün təsirləri

Bu sənəd, qlobal təhlükəsizlik qaydalarının necə dəyişəcəyini və bunun insanların gündəlik həyatına necə təsir göstərəcəyini müəyyən edə bilər. Çin, 'ədalətli təhlükəsizlik' prinsiplərini müdafiə edərək inkişaf etməkdə olan ölkələrlə daha güclü bir əlaqə qurmağa çalışır. Bu, Qlobal Cənub ölkələrinə daha çox söz haqqı verməyi və Qərbin üstünlük əldə etdiyi təhlükəsizlik sistemlərinə alternativlər yaratmağı hədəfləyir.

Nəticə

Çinin yeni ağ kağızı passiv bir siyasət sənədi deyil, strateji bir bəyanatdır. Çin, ABŞ və müttəfiqlərinin üstünlük təşkil etdiyi təhlükəsizlik sisteminə qarşı çıxır, BMT mərkəzli bir model təklif edir və gələcəyin müharibə qaydalarını müəyyən etmək üçün liderlik iddiasını ortaya qoyur.