Çin və ABŞ Arasında Yeni Strateji Rəqabət Dövrü

ABŞ prezidenti Donald Trampın 2025-ci ilin mayında təqdim etdiyi 'Qızıl Günbəz' layihəsi, ölkənin raket müdafiə sistemində inqilab vəd edir. Bu $175 milyardlıq layihə, peyklər, lazerlər və yüksək texnologiyalı radarlarla təchiz olunmuş bir şəbəkə qurmağı hədəfləyir. Lakin bu möhtəşəm planın arxasında ciddi problemlər gizlənir: layihənin texniki detallarının olmaması və real xərclərin rəsmi rəqəmləri üç dəfə üstələyəcəyi proqnozlaşdırılır. Bundan əlavə, bu cür 'tam təhlükəsizlik' arzusu qlobal sabitliyi pozmaq təhlükəsi yaradır.

ABŞ-ın bu təşəbbüsü, rəqib ölkələri yeni nəsil hipersəsli silahlar və anti-peyk sistemləri inkişaf etdirməyə sövq edə bilər. Nəticədə, 'Qızıl Günbəz' qlobal silahlanma yarışını daha da qızışdırır.

Çinin Alternativ Yanaşması

ABŞ-ın nəzəri planlarına qarşı Çin artıq işlək bir raket müdafiə sistemi ilə diqqət çəkir. Çinin 'erkən xəbərdarlıq və böyük məlumat platforması' adlanan bu sistemi, dünyada eyni anda 1000 raket buraxılışını izləyə bilir. Sistem, kosmos, hava, dəniz və yer üzərindəki müxtəlif sensorlardan gələn məlumatları birləşdirir və süni intellekt vasitəsilə təhlükələri dəqiq müəyyən edir.

Bu texnologiya, köhnə avadanlıqları da istifadədə saxlayaraq xərcləri azaltmaqla yanaşı, müdafiəni gücləndirir. Sistemin rəhbərliyini Nanjing Elektron Texnologiyaları Araşdırma İnstitutu həyata keçirir. Bu institut, ABŞ sanksiyalarına baxmayaraq, müdafiə texnologiyasında innovasiyalar mərkəzi olaraq tanınır.

Çinin Müdafiə Filosofiyası

Çin, bu sistemi milli suverenliyi qorumaq və qlobal strateji sabitliyi təmin etmək məqsədilə inkişaf etdirir. Pekin, kosmosun hərbiləşdirilməsinə qarşı çıxaraq, onu sülh məkanı kimi saxlamağı dəstəkləyir. Çinin bu yanaşması, ABŞ-ın dominantlıq siyasətinə qarşı bir alternativ təqdim edir.

Çinin müdafiə sistemi, sentyabr ayında keçirilən hərbi paradda nümayiş etdirilən HQ-29 tipli raketlər kimi yeni nəsil müdafiə texnologiyaları ilə inteqrasiya oluna bilər. Bu sistem, çox qatlı və çox istiqamətli raket müdafiəsi arxitekturasının bir hissəsidir.

Qlobal Təhlükəsizlik üçün Yeni Model

Çinin bu texnologiyası, yalnız milli müdafiə üçün deyil, həm də qlobal təhlükəsizlik üçün bir model ola bilər. Sistem, müxtəlif ölkələr arasında erkən xəbərdarlıq mexanizmləri quraraq yanlış anlaşmaların və təsadüfi eskalasiyaların qarşısını almağa kömək edə bilər. ABŞ-ın 'Qızıl Günbəz' layihəsi qlobal dominantlıq iddiasını gücləndirərkən, Çin daha səmərəli, inteqrasiya olunmuş və məsuliyyətli təhlükəsizlik idarəçiliyinə yönəlir.

Çinin bu yanaşması, texnologiyanın yalnız güc nümayişi üçün deyil, həm də qlobal balansın qorunması üçün istifadə edilə biləcəyini göstərir. Bu, gələcəkdə kosmos təhlükəsizliyində yeni standartlar yarada bilər.