Çin universitetlərində süni intellektin istifadəsi əvvəllər bəyənilmir və geniş qəbul olunmurdu. Lakin hazırda vəziyyət tamamilə dəyişib. Generativ süni intellekt artıq adi bir tədris alətinə çevrilib. Müəllimlər bu texnologiyanı qadağan etmək əvəzinə, tələbələrə onun düzgün və məsuliyyətli şəkildə istifadəsini öyrədirlər.

Mycos tədqiqat qrupunun son sorğusuna əsasən, Çində tələbə və müəllimlərin 99%-i artıq tədris və iş məqsədilə süni intellektdən istifadə edir. Onların 60%-i bu texnologiyadan mütəmadi şəkildə - gündəlik və ya həftədə bir neçə dəfə yararlanır. Süni intellekt Çində həm tələbələr, həm də müəllimlər arasında təhlükə kimi deyil, əksinə, vacib bir bacarıq kimi qəbul edilir. Qərbdə süni intellekt bəzən narahatlıq doğursa da, Çin universitetlərində bu texnologiya tədris prosesinə fəal şəkildə inteqrasiya olunur. Bundan əlavə, texnoloji nailiyyət və milli qürur mənbəyi kimi dəyərləndirilən yerli DeepSeek modeli də bu tendensiyanı gücləndirir.

Stenford Universitetinin HAI İnstitutu tərəfindən aparılmış araşdırmaya görə, çinlilərin 80%-i süni intellektdən “həvəslə istifadə edir”. Halbuki ABŞ və Böyük Britaniyada bu göstərici cəmi üçdə birə yaxındır. Çin Honkonq Universitetindən professor Fang Kecheng bu nəticələri təəccüblü hesab etmir. Onun sözlərinə görə, Çində texnologiyalara həmişə milli tərəqqinin əsas hərəkətverici qüvvəsi kimi baxılıb.

Tsinxua, Remin, Nankin və Cjeçzyan universitetləri də daxil olmaqla, Çinin aparıcı ali təhsil müəssisələri süni intellektlə bağlı məcburi kurslar və modullar tətbiq ediblər. Bu, humanitar ixtisaslarda təhsil alan tələbələrə də şamil olunur. Təhsil siyasəti dövlət səviyyəsində də dəyişir. 2025-ci ildə Təhsil Nazirliyi süni intellekt təhsili sahəsində genişmiqyaslı islahatlara dair milli tövsiyələr dərc edib. Bu tövsiyələrdə tənqidi düşüncə, rəqəmsal savadlılıq və praktiki bacarıqlara xüsusi diqqət verilir.

Pekin artıq süni intellekt üzrə təhsili ibtidai məktəbdən universitetlərə qədər bütün səviyyələrdə məcburi edib. Bu addımlar tələbələr arasında süni intellekt alətlərini rahat istifadə edənlərlə edə bilməyənlər arasındakı fərqi azaltmağa kömək edə bilər. Məsələn, əvvəllər tələbələr ChatGPT-yə giriş əldə etmək üçün bloklamaları aşmalı idilər. İndi isə Çin universitetləri DeepSeek modelinin lokal versiyalarını öz serverlərində tətbiq etməyə başlayıblar. Bu kampus daxilindəki süni intellekt sistemləri geniş funksionallıq təqdim edir, məsələn, uzun kontekst pəncərələri və limitsiz dialoqlar. Tələbələr bu sistemlərdən universitet ID-ləri vasitəsilə pulsuz istifadə edə bilirlər.

ABŞ və Avropada oxşar təşəbbüsləri əsasən texnologiya şirkətləri həyata keçirir. Məsələn, OpenAI tələbələrə ChatGPT Plus xidmətini pulsuz təqdim edir, Anthropic isə Claude for Education proqramını inkişaf etdirir. Çində isə bu işlə birbaşa universitetlər məşğul olur. Universitetlərin məqsədi yalnız tələbələrə süni intellektə çıxış vermək deyil, həm də onlara bu texnologiyadan düzgün və düşünülmüş şəkildə istifadə etməyi öyrətməkdir.

Uorvik Universitetinin tədqiqatçıları qeyd edirlər ki, süni intellekt üzrə savadlılıq akademik uğur üçün ən vacib amillərdən birinə çevrilir. Lakin bir çox tələbələr hələ də bu alətlərdən necə düzgün istifadə etməli olduqlarına əmin deyillər. Aydın qaydaların olmaması isə tələbələr arasında stress yaradır. Mütəxəssislər vurğulayırlar ki, müəllimlər bu alətləri qadağan etməməli, əksinə, izah etməli, aydın təlimatlar verməli və tələbələrə yeni bacarıqları mənimsəməyə kömək etməlidirlər.

Bu arada, Çin universitetlərində süni intellekt ətrafında qeyri-rəsmi “boz iqtisadiyyat” formalaşıb. Bəzi tələbələr hələ də freelancerlərə pul ödəyirlər ki, onların işlərini süni intellekt detektorlarından keçə biləcək vəziyyətə gətirsinlər. Lakin getdikcə daha çox gənc süni intellekti təhdid kimi deyil, əmək bazarındakı sərt rəqabətə hazırlaşmaq vasitəsi kimi görməyə başlayır. YiCai nəşrinin məlumatına görə, artıq 2026-cı ilə qədər Çində məzunlar üçün nəzərdə tutulan vakansiyaların 80%-ində süni intellekt bacarıqları tələblər siyahısına daxil ediləcək.