Dərin Kosmosda Mövcud Olması Fərz Edilən 'Super Alkoqol' Labaratoriyada Hazırlandı

Alimlər dərin kosmosda, ulduzlararası buludlarda mövcud olduğu fərz edilən, lakin indiyə qədər müşahidə edilməmiş metanetetrol molekulunu laboratoriyada istehsal etməyi bacarıblar. Bu molekul C(OH)₄ kimi tanınır və çox qeyri-sabit olduğu üçün yer üzündə mövcud ola bilmir. Alimlərin araşdırması bu molekulun kosmosdakı kimyəvi reaksiyaların anlaşılmasında yeni perspektivlər açacağını göstərir.

Metanetetrol, dörd hidroksil (OH) qrupunun bir karbon atomunda birləşdiyi kimyəvi birləşmədir. Onun mövcudluğu ilk dəfə bir əsr əvvəl nəzəri olaraq irəli sürülmüşdü, lakin bu günə qədər praktik olaraq sübut edilməmişdi. Beynəlxalq bir araşdırma qrupu, laboratoriyada kosmos şəraitini təqlid edərək, bu molekulu istehsal etməyə nail olub. Araşdırma zamanı karbon dioksid və su ultra-soyuq temperaturda vakuumda dondurularaq süni 'kosmik buz' yaradılıb.

Bu buz yüksək enerjili radiasiya partlayışları ilə bombardman edilib. Bu, kosmosda ulduzlardan və supernovalardan yayılan kosmik şüaları təqlid etmək məqsədi daşıyırdı. Nəticədə kimyəvi reaksiyalar başlayaraq metanetetrolun yaranmasına səbəb oldu. Alimlər bu molekulun kosmosdakı kimyəvi proseslərə dair anlayışımızı genişləndirəcəyini vurğulayırlar.

Araşdırma müəllifləri öz məqalələrində "Metanetetrolun kosmos-simulyasiya təcrübələrində aşkarlanması, ulduzlararası mühitdə gözlənilməz və əks intuitiv kimyanın mövcud olduğunu sübut edir və bu sahəyə daha çox elmi diqqət tələb edir" deyə bildirirlər. Bu kəşf, kosmosda dondurulmuş buz və toz hissəciklərindən ibarət ulduzlararası buludlarda baş verən kimyəvi reaksiyalar haqqında yeni fikirlərin ortaya çıxmasına səbəb ola bilər.

Alimlər bu molekulu təbii şəraitində, yəni kosmosda aşkarlamağın vacib olduğunu qeyd edirlər. Metanetetrol yer üzündə çox qeyri-sabit olduğu üçün mövcud ola bilmir. Lakin bu molekulun kosmosda necə formalaşdığı və digər 'imkansız' molekulların mövcudluğu haqqında daha çox məlumat əldə etmək üçün astronomlar artıq daha yaxşı bir anlayışa sahibdirlər.

Metanetetrolun aşkarlanması asan olmayacaq. Molekul işıqla təmasda olduqda sürətlə parçalanır. Bu, dissosiativ fotoionizasiya adlanır və alimlər onu yalnız bir anlıq müşahidə edə biliblər. Buna baxmayaraq, yeni elmi texnikalar və teleskop görüntüləmə texnologiyalarının inkişafı ilə kosmosda mövcud olan kimyəvi birləşmələr haqqında anlayışımız genişlənir.

Bu araşdırma, kosmosda kimyanın yer üzündəki kimyadan fərqli olduğunu bir daha sübut edir. Alimlərin təxminlərinə görə, kosmosda mövcud olan kimyəvi birləşmələrin yalnız təxminən 1 faizini kəşf etmişik. Bu sahədə tədqiqatlar davam edir və yeni kəşflər gözlənilir.

"Bu iş, kosmosda kimya haqqında bildiklərimizi genişləndirir," deyə Havay Universitetindən kimyaçı Ralf Kaiser qeyd edir. Araşdırma nəticələri "Nature Communications" jurnalında dərc edilib.