Yeraltı prosesləri və həyatın mənşəyinə şərait yaradan şərtləri daha yaxşı anlamaq üçün dərin okeanda hidrogen-istehsal edən hidrotermal sistemlər olduqca vacibdir. Çin Elmlər Akademiyasının Okeanologiya İnstitutunun alimləri qərbi Sakit okean dibində yerləşən hidrogenlə zəngin nəhəng hidrotermal sistem aşkar ediblər. Bu kəşf dərin okean serpentinləşmə prosesinə dair yeni məlumatlar təqdim edir. Bu proses zamanı dəmir və maqneziumla zəngin süxurlar su ilə kimyəvi reaksiyaya girərək serpentin mineralları əmələ gətirir və hidrogen yayır.

Bu sistem Kunlun hidrotermal sahəsi adlanır və Karolina Plitəsində Mussau Çökəkliyindən təxminən 80 kilometr qərbdə yerləşir. Bu sahə bir-birinə bənzər boru formasında olan 20 böyük dəniz dibi çökəkliyindən ibarətdir. Çökəkliklərdən bəziləri 1 kilometrdən çox diametrə malikdir. Sistem Fendouzhe adlı insanlı sualtı vasitə ilə araşdırılıb. Yerində aparılan tədqiqatlar hidrogenlə zəngin olan mayelər və karbonat strukturların geniş yayılmış olduğunu göstərib. Nəticələr 8 avqustda "Science Advances" jurnalında dərc edilib.

Araşdırmanın aparıcı müəllifi Prof. Sun Weidong bildirib ki, “Kunlun sistemi yüksək hidrogen axını, miqyası və unikal geoloji quruluşu ilə seçilir. Bu kəşf, serpentinləşmənin yaratdığı hidrogen istehsalının okean orta silsilələrindən uzaqda da baş verə biləcəyini göstərərək mövcud nəzəriyyələrə meydan oxuyur.”

Araşdırma qrupu seafloor Raman spektroskopiyası vasitəsilə hidrotermal mayelərdə molekulyar hidrogen konsentrasiyasını 5.9–6.8 mmol/kq arasında ölçüb. Mayelərin özləri nisbətən isti olsa da (40°C-dən az), geokimyəvi göstəricilər dəniz dibinin altında daha yüksək temperaturu göstərir. Bu, dolomit mineralının əmələ gəlməsi üçün kifayət qədər intensiv maye-süxur qarşılıqlı təsirini sübut edir.

Kunlun sahəsinin illik hidrogen axını 4.8 × 10^11 mol/il olaraq qiymətləndirilir. Bu, bütün sualtı mənbələrdən gələn qlobal abiotik hidrogen istehsalının ən azı 5%-ni təşkil edir. Sadəcə bir sistem üçün bu, əhəmiyyətli bir töhfədir.

Geoloji xüsusiyyətlərə dik divarlı kraterlər, kimberlit borularına bənzər strukturlar, partlayış brekçiya çöküntüləri və qatlı karbonat formaları daxildir. Bu, hidrotermal fəaliyyətin mərhələli inkişaf yolu keçdiyini göstərir: əvvəlcə qazla idarə olunan püskürmələr, sonra uzunmüddətli hidrotermal dövriyyə və mineral çökməsi.

Prof. Sun əlavə edib: “Xüsusilə maraqlı olan ekoloji potensialdır. Burada müxtəlif dərin okean canlılarının, məsələn, karideslər, lobstərlər, anemonlar və borulu qurdların yaşadığını müşahidə etdik. Bu canlılar hidrogenlə zəngin kimyəvi sintezə əsaslanan ekosistemlərdən asılı ola bilər.”

Kunlun hidrotermal sistemi hidrogen emissiyaları ilə həyatın ilkin mərhələlərinin yaranması arasındakı əlaqələri öyrənmək üçün təbii laboratoriya təqdim edir. Alkalin və hidrogenlə zəngin mayelər, Kunlun sahəsindəki kimi, erkən Yer kimyəvi mühitini əks etdirir.

Tədqiqatçılar qeyd ediblər ki, Kunlun sistemi dərin okean hidrogen proseslərinə dair biliklərimizi genişləndirməklə yanaşı, istifadə olunmamış sualtı hidrogen resurslarını müəyyən etmək üçün yeni imkanlar yaradır.