ADHD Diaqnozlarının artımı Nə Baş Verir?

Son illərdə diqqət çatışmazlığı və hiperaktivlik pozuntusu (ADHD) diaqnozlarının bir çox ölkədə sürətlə artdığı müşahidə olunur. ABŞ-da hökumət araşdırmaları göstərir ki, 2022-ci ildə uşaqların 11%-nə ADHD diaqnozu qoyulub. Bu göstərici 2003-cü ildəki 8%-lik səviyyədən xeyli yüksəkdir.

Artımın Səbəbləri

Mütəxəssislər bu artımın bir neçə əsas səbəbini vurğulayır. Birincisi, ADHD ilə bağlı ictimai maarifləndirmə və simptomların daha yaxşı tanınmasıdır. Xüsusilə qadınlar və qızlar arasında diaqnozların artması müşahidə olunur, çünki onların simptomları daha əvvəl çox vaxt nəzərdən qaçırılırdı. Bununla yanaşı, diaqnostik kriteriyaların dəyişdirilməsi də bu artıma təsir göstərmişdir. DSM-V-də kriteriyalar daha yumşaq şəkildə təyin edilmiş, bu da daha çox insana ADHD diaqnozu qoyulmasına şərait yaratmışdır.

Diaqnozların Doğruluğu və Müzakirələr

Bəzi mütəxəssislər diaqnozların həddindən artıq çoxaldığını iddia etsələr də, bir çoxu hələ də çox sayda insanın diaqnoz qoyulmamasından narahatdır. Məsələn, ABŞ-da diaqnozlar bəzən yalnız 15-20 dəqiqəlik qısa müayinələrdən sonra qoyulur ki, bu da yanlış diaqnoz riskini artırır. Digər tərəfdən, aşağı və orta gəlirli ölkələrdə isə hələ də çox sayda insanın diaqnoz qoyulmadığı, stigma və müalicə çatışmazlığı ilə üzləşdiyi bildirilir.

Sosial Şərtlər və Təsirlər

Bəzi tədqiqatçılar müasir məktəb və iş mühitlərinin daha kompleks və stressli olduğunu, bunun da simptomların daha çox nəzərə çarpmasına səbəb olduğunu iddia edirlər. İsveçdə aparılan bir araşdırma göstərir ki, valideynlər uşaqlarının ADHD simptomlarını daha çox vurğulayırlar, baxmayaraq ki, simptomların sayı dəyişməyib.

Müalicə və Dəstək Yolları

ADHD müalicəsi ilə bağlı iki əsas yanaşma mövcuddur: nevrodiversitet hərəkatı ADHD-ni bir pozuntu deyil, fərqlilik kimi qəbul etməyi təklif edir. Digər yanaşma isə ADHD-nin tibbi bir problem olduğunu vurğulayır və dərman müalicəsinin vacibliyini qeyd edir. Mütəxəssislər bu iki modelin birləşdirilməsinin sahədəki ən böyük çağırış olduğunu bildirirlər.

Nəticə

ADHD diaqnozlarının artışı cəmiyyətlərdə ciddi müzakirələrə səbəb olur. Bu artımın səbəbləri və təsirləri daha yaxşı başa düşülməli, həm fərdi, həm də sosial səviyyədə daha effektiv dəstək sistemləri qurulmalıdır.