Alimlər ekzoplanetlərdə quru ərazilərin tapılmasının həyatın mövcudluğunu təsdiqləməkdə necə kömək edə biləcəyini araşdırırlar. Yeni bir araşdırma, "su dünyası" adlanan ekzoplanetlərdəki yalnış nəticələri aradan qaldırmaq üçün quru ərazilərin müəyyən edilməsinin vacibliyini vurğulayır. Bu "su dünyaları" adətən çox dərin okeanlara (təxminən 50 Yer okeanı) malik olan ekzoplanetlərdir və həyatın mövcudluğu ilə bağlı yalnış siqnallar verə bilər.

Araşdırma zamanı ABŞ Geoloji Araşdırma Mərkəzinin (USGS) spektral kitabxasından alınan məlumatlar təhlil edildi. Məqsəd, təklif olunan yeni nəsil kosmik teleskop olan Habitable Worlds Observatory (HWO) vasitəsilə quru ərazilərin aşkar edilib-edilməyəcəyini müəyyən etmək idi. Alimlər HWO-nun quru əraziləri aşkar edə bilməsi üçün təxminən 8 metrlik (26 fut) teleskop ölçüsünə ehtiyac duyulduğunu müəyyən etdilər. Bu teleskopun oksigen biosiqnal yalnış nəticələrini aradan qaldırmaqda da effektiv olacağı vurğulanır.

Araşdırmanın nəticələrində qeyd edilir ki, "Reflektiv işıq spektroskopiyası vasitəsilə quru əraziləri aşkar etmək HWO-ya O2 biosiqnal yalnış nəticələrini aradan qaldırmağa kömək edə bilər. Bu, dərin okeanların O2 udma qabiliyyətinin azalması ilə əlaqəli yalnış siqnalları aradan qaldırır. Ekzoplanet analoqları üçün ehtimal olunan bütün quru səthlər görünən işıqda müsbət əyilməyə malikdir, su və buz isə ya düz ya da mənfi əyrilərə malikdir."

HWO, NASA-nın James Webb Kosmik Teleskopu (JWST) layihəsini əvəz edəcək ən güclü kosmik teleskop olaraq planlaşdırılır. Onun əsas hədəfi optik, infraqırmızı və ultrabənövşəyi dalğa uzunluqlarında obyektləri görüntüləməkdir. HWO-nun ən azı 25 yaşayış üçün yararlı ekzoplaneti birbaşa görüntüləməsi planlaşdırılır. Teleskopun 2040-cı illərdə işə düşəcəyi gözlənilir, lakin alimlər və mühəndislər bu layihəni həyata keçirmək üçün lazım olan texnologiyaların inkişafı üzərində çalışırlar.

Hazırda TRAPPIST-1 (40 işıq ili), Kepler-11 (2110 işıq ili), Kepler-62e və Kepler-62f (1200 işıq ili), Kepler-22b (587 işıq ili), GJ 1214b (40 işıq ili) kimi ekzoplanetlər "su dünyası" namizədləri arasında yer alır. 2024-cü ildə nəşr olunan bir araşdırmada JWST, GJ 9827d adlanan "buxar dünyası" aşkar etdi. Bu ekzoplanet Yerə 97 işıq ili məsafədə yerləşir və radiusu Yerin radiusundan azdır. Lakin bu planet çox isti olduğu üçün həyatın mövcudluğu ehtimalı yoxdur.

Hal-hazırda Süd Yolunda təsdiqlənmiş ekzoplanetlərin sayı 6000-ə yaxınlaşır. Bunlar arasında 219 daşlı ekzoplanet və GJ 9827d kimi 1746 super-Yer ekzoplanetlər var. JWST ekzoplanetlərin atmosfer tərkibini təhlil etməkdə güclü olsa da, HWO yaşayış üçün yararlı dünyaları birbaşa görüntüləməklə ekzoplanetlərin kəşfində yeni bir dövr başlada bilər.

Gələcəkdə alimlər ekzoplanetlərdə quru ərazilərin tapılması ilə bağlı hansı yeni kəşflər edəcəklər? Bunu zaman göstərəcək. Elmə davam edin və göylərə baxın!