Ekzoplanetlərin Maqnit Sahələrini Necə Aşkar Etmək Olar? - Tech Xəbər

Elm və Kosmos

Ekzoplanetlərin Maqnit Sahələrini Necə Aşkar Etmək Olar?

11
Link kopyalandı

18

29.07.2025, 09:03

Süni intellekt

Oxumaq vaxt alır?

Məqalələri dinləyə bilərsiz

Maqnit sahələri planet sistemlərində mühüm, lakin bəzən kifayət qədər qiymətləndirilməyən rol oynayır. Güclü maqnit sahəsi olmadan planetlər Mars kimi səhralaşmış bir vəziyyətə düşə bilər və ya Yupiterdə müşahidə edilən nəhəng fırtınalara dolayı təsir göstərə bilər. Lakin ekzoplanetlərin maqnit sahələri haqqında məlumatlarımız hələ də məhduddur. Bu sahədəki araşdırmalar əsasən Günəş sistemindəki səkkiz planetlə məhdudlaşır. Bununla belə, Avropa, ABŞ, Hindistan və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərindən olan tədqiqatçıların yeni bir elmi məqaləsinə əsasən, bu vəziyyət tezliklə dəyişə bilər.

Məqaləyə görə, ekzoplanetlərin maqnit sahələrini tədqiq etməyin iki əsas üsulu mövcuddur: birbaşa və dolayı metodlar. Birbaşa metodlar "Hanle" və "Zeeman" təsirləri kimi optik-spektroskopiya üsullarını əhatə edir. Dolayı metod isə ana ulduzun atmosferindəki "isti nöqtələrin" müşahidəsinə əsaslanır.

Birbaşa metodlarla maqnit sahələrinin tədqiqi zamanı ekzoplanetin atmosferindən keçən fotonlar analiz edilir. Bu fotonlar ekzoplanetin ulduzunun qarşısından keçdiyi zaman müşahidə olunur. Xüsusilə, "Hanle" təsiri maqnit sahəsinin işığa təsir etdiyi və işığın müəyyən bir istiqamətdə qütbləşməsinə səbəb olduğu hallarda istifadə edilir. Bu təsir nisbətən zəif maqnit sahələrini aşkar etmək üçün də yararlıdır. Digər tərəfdən, "Zeeman" təsiri işığın dairəvi qütbləşməsinə əsaslanır və maqnit xətləri müşahidə olunan istiqamətdə olduqda daha dəqiq nəticələr verir. Hər iki təsirin birləşdirilməsi ekzoplanetin maqnit sahəsinin gücü və istiqaməti haqqında daha aydın məlumat əldə etməyə imkan verir. Bununla belə, bu metod yalnız ana ulduzuna yaxın olan və böyük ölçüyə malik planetlər üçün effektivdir.

Dolayı metodlar isə maqnit sahələrinin ekzoplanetlə ana ulduzu arasında qarşılıqlı təsir nəticəsində yaranan "isti nöqtələri" aşkar edir. Bu metodda planetin ölçüsü o qədər də əhəmiyyətli deyil, lakin planet ana ulduzunun "Alfvén səthi" adlanan maqnit təsir zonasına kifayət qədər yaxın olmalıdır. Məsələn, Merkuri hətta Günəşin Alfvén səthinin daxilində deyil. Buna baxmayaraq, əksər ekzoplanetlərin öz ana ulduzlarına çox yaxın orbitdə hərəkət etməsi bu metodun tətbiqinə imkan yaradır. Bununla belə, bu metodun çatışmazlıqları da var, məsələn, "isti nöqtələrin" planetdən yoxsa ulduzun öz maqnit dinamikasından qaynaqlandığını müəyyən etmək çətin ola bilər.

Tədqiqatçılar gələcəkdə bu sahədə daha çox məlumatın toplanmasını ümid edirlər. Xüsusilə, "Yaşanabilən Dünyalar Rəsədxanası" (Habitable Worlds Observatory - HWO) kimi missiyaların maqnit sahələrinin tədqiqi üçün vacib məlumatlar toplayacağı gözlənilir. HWO-nun işə düşməsi üçün ən azı 15 il gözləmək lazım olsa da, mövcud rəsədxanalar güclü maqnit sahələrinin ilkin tədqiqinə kömək edə bilər. Bununla belə, ekzoplanetlərin maqnit sahələri haqqında daha dolğun məlumat əldə etmək üçün hələ çox iş görülməlidir.

11
Link kopyalandı

Bir istifadəçi, ChatGPT-ni kalkulyatorda işə salmağı bacarıb! (VİDEO)