Ernest Şakleton və Endurance gəmisinin faciəsi

Ernest Şakletonun 1915-ci ildə baş tutmuş Antarktida ekspedisiyası tarixin ən dramatik və qəhrəmanlıq dolu epizodlarından biri kimi yadda qalıb. Lakin yeni bir elmi araşdırma göstərir ki, onun məşhur 'Endurance' gəmisi əslində bu sərt şəraitə uyğun deyildi.

Gəminin zəif konstruksiyası

Finlandiyanın Aalto Universitetindən mühəndis və tədqiqatçı Yukka Tuhkuri, gəminin konstruksiyasını və ekspedisiya zamanı baş verən hadisələri təhlil edərək belə bir nəticəyə gəlib. O bildirir ki, 'Endurance' gəmisinin konstruksiyası Antarktida buzlarının təzyiqinə qarşı dayanıqlı deyildi. Gəminin maşın otağı hissəsi, digər oxşar gəmilərlə müqayisədə daha zəif idi, çünki bu hissədə buz təzyiqinə müqavimət göstərmək üçün gücləndirici dirəklər yox idi.

Tuhkuri qeyd edir ki, gəmi əslində Arktika buzlarının daha yumşaq şəraitində fəaliyyət göstərmək üçün nəzərdə tutulmuşdu. Yəni gəmi Antarktida buzlarının sərt təzyiqinə uyğun deyildi. Bununla yanaşı, Şakletonun bu zəifliklərdən xəbərdar olduğu da iddia edilir.

Ekspedisiyanın uğursuzluğu

'Endurance' 1914-cü ilin dekabr ayında Cənubi Corciya adasından yola çıxmışdı. Gəmi 1915-ci ilin yanvar ayında Antarktida buzlarına ilişərək hərəkətsiz qalmışdı. Ekipaj gəmini azad etmək üçün çox çalışsa da, oktyabr ayında gəmi tərk edildi. Noyabrın 21-də gəmi tamamilə batdı. Şakleton və onun ekipajı buza düşmüş qayıqlarla həyatlarını xilas etmək üçün uzun və çətin bir səyahətə başladılar. Nəhayət, Şakletonun liderliyi sayəsində 28 nəfərdən ibarət ekipaj sağ qalmağı bacardı.

Yeni araşdırmanın nəticələri

Tuhkurinin araşdırması göstərir ki, 'Endurance' gəmisinin zəif konstruksiyası onun məhvinə səbəb olub. Əvvəlki təsəvvürlərin əksinə olaraq, gəmi dövrünün ən güclü taxta gəmilərindən biri deyildi. Məsələn, Norveçin 'Fram' gəmisi və ya Şotlandiyanın 'Scotia' gəmisi ilə müqayisədə 'Endurance' iki dəfə daha az təzyiqə davam gətirə bilirdi.

Tuhkuri həmçinin qeyd edir ki, Şakleton gəmini gücləndirmək üçün tədbirlər görə bilərdi. Məsələn, o, 'Endurance' üçün əlavə dirəklər əlavə etməyi düşünməmişdi, halbuki digər ekspedisiya gəmilərində bu tətbiq olunmuşdu. Şakletonun öz məktublarında gəminin zəifliyindən bəhs etdiyi də vurğulanır.

Tarixi dərslər

Tuhkuri bu araşdırma ilə 'Endurance' gəmisinin texniki zəifliklərini üzə çıxararaq, gəminin romantik və qəhrəmanlıq dolu imicinə yeni bir baxış gətirir. O qeyd edir ki, gəmi şeir dilində 'güclü və qəhrəmanlıq dolu' görünə bilər, lakin mühəndislik baxımından bu, doğru deyil.

Bu araşdırma, həmçinin, Şakletonun liderlik bacarığını və onun çətin şəraitdə insan həyatını xilas etmə qabiliyyətini bir daha vurğulayır. Lakin gəminin zəiflikləri ilə bağlı məlumatların nəzərə alınmaması, ekspedisiyanın faciəli sonluğuna səbəb olub.