Avropa Kosmik Agentliyinin (ESA) JUpiter Icy Moons Explorer (JUICE) adlı kosmik aparatı Yupiter və onun üç buzlu peyki — Ganymede, Callisto və Europa haqqında ətraflı araşdırmalar aparmaq üçün yola çıxıb. Yupiterə 2031-ci ilin iyul ayında çatmaq üçün JUICE Venusa yaxınlaşaraq cazibə manevri həyata keçirəcək. Bu manevr avqustun 31-də, bazar günü baş tutacaq.

ESA-nın verdiyi məlumata görə, missiya zamanı rabitə sistemində yaranan problem Yer ilə olan əlaqəni müvəqqəti olaraq kəsdi. Lakin ESA-nın Avropa Kosmik Əməliyyatlar Mərkəzi (ESOC) və kosmik aparatın istehsalçısı olan Airbus şirkətinin koordinasiyalı səyi nəticəsində rabitə Venusa yaxınlaşmadan əvvəl bərpa olundu.

Problem ilk dəfə iyulun 16-da ESA-nın Dərin Kosmos Şəbəkəsi tərəfindən yerüstü antenanın JUICE ilə əlaqə qura bilməməsi ilə aşkarlandı. Tez aparılan diaqnostika nəticəsində problemin yerüstü stansiyada olmadığı müəyyən edildi. Bu, JUICE komandasını bir neçə sistemin nasaz ola biləcəyindən narahat etdi və kosmik aparatın “survival mode” (yaşama rejimi) adlanan təhlükəsizlik rejiminə keçməsinə səbəb oldu. Bu rejimdə kosmik aparat dönərək antenasını Yerə tərəf saatda bir dəfə siqnal göndərir. Lakin heç bir siqnal aşkar edilə bilmədiyi üçün, komanda rabitə alt sistemindəki problemləri və ya uyğunsuzluqları araşdırmağa başladı.

ESA-nın JUICE Kosmik Aparat Əməliyyatları Meneceri Angela Dietz problemin həlli ilə bağlı açıqlamasında bildirdi: “Kosmik aparatla əlaqəni itirmək üzləşə biləcəyimiz ən ciddi problemlərdən biridir. Telemetriya olmadan problemin kök səbəbini müəyyən etmək və həll etmək daha çətindir. Biz iki həftə gözləməyi seçə bilməzdik. Gözləmə Venusa yaxınlaşma üçün vacib hazırlıqların gecikməsinə səbəb olardı.”

Problemi həll etmək üçün komanda iki variantı nəzərdən keçirdi: avtomatik yenidən başlatma prosesini gözləmək (bu proses iki həftə çəkəcəkdi) və ya “kor mesajlaşma” üsulundan istifadə edərək JUICE-ə ehtiyat aşağı güclü antenalardan biri vasitəsilə komandalar göndərmək. İkinci yanaşma çətinliklər yaradırdı, çünki JUICE həmin vaxt Yer kürəsindən 200 milyon km (125 milyon mil) uzaqda və Günəşin digər tərəfində idi. Bu məsafə siqnal göndərilib alınması üçün 22 dəqiqəlik gecikmə yaradırdı. Bərpa cəhdləri təxminən 20 saat davam etdi və nəhayət müsbət nəticə əldə edildi.

Komandanın göndərdiyi kor komandalar kosmik aparatın siqnal gücləndiricisini aktivləşdirdi və əlaqə bərpa olundu. Komanda JUICE-in tam işlək vəziyyətdə olduğunu, heç bir sistemin nasaz olmadığını və kosmik aparatın Venusa yaxınlaşma üçün plan üzrə hərəkət etdiyini təsdiqlədi. Məlum oldu ki, problem siqnal gücləndiricisinin aktivləşdirilmə və deaktivləşdirilmə prosesində vaxt uyğunsuzluğundan qaynaqlanır. Dietz bu barədə qeyd etdi: “Bu kiçik bir proqram səhvi idi, lakin biz onu araşdırıb həll etməyə hazır idik. Bu problemin təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün bir neçə mümkün həll yolu müəyyən etdik və hansı həll yolunun ən yaxşı olacağına qərar veririk. Bu, təzyiq altında komanda işi üçün mükəmməl bir nümunə idi. Komandanın sakit və metodik yanaşması sayəsində biz JUICE-i bərpa edə bildik və missiyaya heç bir uzunmüddətli təsir olmadı.”

JUICE Venusa ən yaxın məsafəyə avqustun 31-də, bazar günü, Bakı vaxtı ilə saat 09:28-də (CEST ilə 07:28) çatacaq. Bu manevr dörd planlaşdırılmış cazibə manevrindən biridir. İlk manevr 2024-cü ilin avqustunda Yer-Ay sistemi yaxınlığında baş tutmuşdu. Növbəti iki manevr isə 2026-cı ilin sentyabrında və 2029-cu ilin yanvarında Yer kürəsi yaxınlığında baş tutacaq. Bu manevrlər zəruridir, çünki JUICE indiyə qədər buraxılmış ən ağır planetlərarası kosmik aparatdır (6000 kq). Gələcək manevrlər kosmik aparatın trayektoriyasını tənzimləyərək 2031-ci ilin iyul ayında Yupiter ilə görüşməsini təmin edəcək.