Avropa İttifaqı (Aİ) "Kvant Strategiyası" adlı yeni təşəbbüsünü təqdim edib. Bu təşəbbüs, Aİ-də kvant texnologiyaları üzrə təhlükəsiz kommunikasiya və məlumat mübadiləsi infrastrukturunun inkişafını əhatə edir. Strategiyanın əsas məqsədi 2030-cu ilə qədər Aİ-ni kvant texnologiyaları sahəsində qlobal liderə çevirmək və innovasiya ilə iqtisadi dəyər yaratmaqdır. Həmçinin, strategiya gələcəkdə kvant hesablama texnologiyalarının kibertəhlükəsizliyə yarada biləcəyi riskləri aradan qaldırmağı hədəfləyir.

Mütəxəssislər proqnozlaşdırır ki, 10,000-dən çox qubit gücündə olan güclü kvant kompüterləri hazırda mövcud olan şifrələmə protokollarını qırmaq qabiliyyətinə malik olacaq. Bu, təşkilatların məlumatlarını, əlaqələrini və komponentlərini riskə ata bilər. Belə bir ssenarinin növbəti 7-15 il ərzində baş verəcəyi gözlənilir.

Təhlükəsiz Kvant Kommunikasiya İnfrastrukturu

Strategiyanın əsas elementlərindən biri Avropa Kvant Kommunikasiya İnfrastrukturu (EuroQCI) təşəbbüsüdür. Bu təşəbbüs, Aİ daxilində və onun xarici ərazilərində təhlükəsiz kvant kommunikasiya infrastrukturunun inkişafını nəzərdə tutur. Hazırda 26 Aİ üzv dövləti milli kvant kommunikasiya şəbəkələrini qurur. Bu şəbəkələr, 2026-cı ildə buraxılması planlaşdırılan təhlükəsiz kommunikasiya üçün Kvant Açar Paylaşımı (QKD) peykini test etmək üçün istifadə olunacaq. Milli şəbəkələr real şəraitdə QKD-nin tətbiqi və sınağı üçün nəzərdə tutulub.

Pilot layihələrə xəstəxanalar arasında tibbi məlumatların təhlükəsiz ötürülməsi və hökumət qurumları arasında şifrələnmiş kommunikasiya daxildir. Aİ bu layihələrin həyata keçirilməsi üçün tamamilə Avropa istehsalı olan kvant komponentləri, cihazları və sistemlərdən istifadə edir. 2030-cu ilə qədər tam Avropa ərazisini əhatə edən eksperimental yerüstü və kosmik təhlükəsiz kommunikasiya şəbəkəsi yaradılması planlaşdırılır.

Kvant İnternet Təşəbbüsü

Kvant İnternet Təşəbbüsü EuroQCI təşəbbüsünü tamamlayaraq, paylanmış kvant hesablama və sensor sistemləri, həmçinin ultra-təhlükəsiz məlumat mübadiləsi üçün infrastrukturun inkişafını hədəfləyir. Bu təşəbbüs artıq başlanmış istifadə çərçivələrinə əsaslanacaq və Kvant İnternet Alyansı (QIA) Texnologiya Forumunun yaradılmasını dəstəkləyəcək. Bu forum, kvant interneti sahəsində ilk qlobal açıq forum olacaq.

2026-cı ildə təşəbbüs, Avropa Kvant İnterneti üçün pilot obyektin istifadəyə verilməsini dəstəkləyəcək. Bu obyekt, əsas kvant təhlükəsiz komponentlərin sınağı, təhlükəsiz kvant-bulud xidmətləri, paylanmış hesablama və tədqiqatla tətbiqi birləşdirən qabaqcıl yoxlama mühitləri üçün nəzərdə tutulub. Məqsəd, tam əməliyyat qabiliyyətinə malik kvant təhlükəsiz kommunikasiya şəbəkəsini qurmaq və federativ Kvant İnternetinə doğru ilk addımı atmaqdır.

Kvant Təhlükəsizliyinə Artan Diqqət

Aİ-nin bu yeni təşəbbüsü, "Q-Gün" adlandırılan - kvant kompüterlərinin mövcud RSA və AES kimi şifrələmə protokollarını qıracaq gücə sahib olduğu gün - qarşısında artan narahatlıqlar fonunda elan edilib. 2024-cü ilin avqustunda ABŞ-ın Milli Standartlar və Texnologiyalar İnstitutu (NIST) dünyada ilk post-kvant kriptoqrafiya standartlarını təsdiqləyib. Bu standartlar müxtəlif sistemlər və istifadə hallarına uyğun kvant-davamlı həllər təqdim edir.

2025-ci ilin martında Böyük Britaniyanın Milli Kibertəhlükəsizlik Mərkəzi (NCSC) təşkilatlara 2035-ci ilə qədər sistemlərini tamamilə post-kvant kriptoqrafiyaya keçirmək üçün yol xəritəsi təqdim edib. Buna baxmayaraq, təşkilatların kvant təhlükəsizliyinə keçid prosesində gecikdiyi müşahidə olunur. ISACA-nın 2025-ci ilin aprelindəki hesabatına görə, təşkilatların yalnız 5%-i kvant təhlükələrinə qarşı müdafiə strategiyasına malikdir. ABŞ, Böyük Britaniya və Avstraliyada keçirilən bir sorğuya əsasən, müəssisələrin yalnız 5%-i post-kvant kriptoqrafiyanı tətbiq edib.

Bu təşəbbüs, kvant texnologiyalarının inkişafı və təhlükəsizliyin təmin olunması sahəsində mühüm addım hesab edilir.