Qırılma Prosesində Yeni Yanaşma

Alimlər uzun müddətdir ki, cismlərin qırılma prosesini anlamağa çalışırlar. Bu xaotik və təxmin edilə bilməz kimi görünən hadisə, əslində müəyyən bir prinsipə əsaslanır. Fransa, Aix-Marseille Universitetindən Emmanuel Villermaux və onun komandası qırılmanın 'maksimal təsadüfilik' prinsipinə uyğun olaraq baş verdiyini müəyyən ediblər. Bu prinsipə əsasən, bir obyektin qırılma yollarından ən çox ehtimal olunanı, entropiyanın maksimuma çatdığı yoldur.

Villermaux, bu nəzəriyyəsini təsdiqləmək üçün müxtəlif materiallar üzərində təcrübələr aparıb. O, həm elastik, həm də viskoelastik materialların qırılma proseslərini tədqiq edib. Nəticələr göstərib ki, bu ümumi qanun bir çox fərqli materiallara tətbiq oluna bilər. Bununla belə, yumşaq materialların, məsələn, plastiklərin qırılma prosesində bu qanun tam uyğun gəlmir.

Elmi və Sənaye Əhəmiyyəti

Tədqiqatın nəticələri yalnız nəzəriyyə ilə məhdudlaşmır. Bu prinsip sənaye və elmi sahələrdə geniş tətbiq oluna bilər. Məsələn, filiz mədənçiliyində, iqlim dəyişikliyi səbəbindən baş verə biləcək torpaq sürüşmələrinin təsirinin araşdırılmasında və hətta astrofizik proseslərin təhlilində bu qanunun tətbiqi mümkündür.

Fizik Ferenc Kun bu tədqiqatı şərh edərək bildirib ki, qırılmanın statistik xüsusiyyətləri mikroskopik çatların və ya qeyri-sabitliklərin detallarından çox, qlobal kinematika ilə məhdudlaşan təsadüfiliyə əsaslanır. Bu yanaşma, XIX əsrdə statistik mexanikanın inkişafını xatırladır, burada makroskopik qaydalar ehtimal qanunları əsasında müəyyən edilir.

Gələcək Perspektivlər

Villermaux-un tədqiqatı göstərir ki, kainat göründüyü qədər xaotik deyil. Bu prinsip, alimlərə və mühəndislərə qırılma prosesini daha dəqiq modelləşdirmək və idarə etmək imkanı verə bilər. Məsələn, sənaye müəssisələrində materialların parçalanma prosesini optimallaşdırmaq və ya geoloji hadisələrin nəticələrini proqnozlaşdırmaq üçün bu qanundan istifadə edilə bilər.

Bu tədqiqat, qırılma prosesinin yalnız bir neçə parça ilə nəticələndiyi aşağı entropiyadan, çoxsaylı parçalara bölündüyü yüksək entropiyaya qədər dəyişən geniş bir spektri əhatə etdiyini göstərir. Bu isə kainatın xaotik görünən proseslərinin əslində daha nizamlı olduğunu sübut edir.