Beynəlxalq fiziklər qrupu, iki nəhəng qara dəliyin - biri Günəşin kütləsinin 100, digəri isə 140 qatına bərabər olan - toqquşması nəticəsində yaranan və 240 Günəş kütləsinə bərabər yeni bir qara dəliyi kəşf edib. Bu hadisə qravitasiya dalğaları vasitəsilə müşahidə olunub və alimlərin kainat haqqında astrofiziki modellərinə yenidən baxmasına səbəb olub.

Hadisə, GW231123 adı ilə tanınır və 23 noyabr 2023-cü ildə LIGO-Virgo-KAGRA (LVK) qravitasiya dalğası detektor şəbəkəsi tərəfindən qeydə alınıb. Bu, qravitasiya dalğaları vasitəsilə indiyədək aşkar edilmiş ən böyük qara dəlik birləşməsi hesab edilir.

"Bu kəşf, qara dəliklərin formalaşması ilə bağlı anlayışımıza ciddi bir çağırış təqdim edir," deyə Cardiff Universitetinin fiziklərindən biri, Mark Hannam bildirib. Onun sözlərinə görə, bu qədər böyük qara dəliklərin standart ulduz təkamülü modelləri ilə yaranması mümkün deyil.

Qara dəliklər, cazibə qüvvəsinin o qədər güclü olduğu kosmos bölgələridir ki, hətta işıq belə onlardan qaça bilmir. Supermassiv qara dəliklər, kainatın ən qorxunc və sirli obyektləri hesab olunur. Məsələn, Süd Yolu qalaktikasının mərkəzində yerləşən Sagittarius A* qara dəliyi Günəşin kütləsindən 4,3 milyon dəfə böyükdür.

LIGO, ABŞ Milli Elm Fondu tərəfindən maliyyələşdirilən və qravitasiya dalğalarını aşkar etmək üçün nəzərdə tutulmuş bir layihədir. İlk dəfə 2015-ci ildə qravitasiya dalğalarını aşkar edən LIGO, sonralar İtaliyadakı Virgo və Yaponiyadakı KAGRA detektorları ilə əməkdaşlıq edərək 300-dən çox qara dəlik birləşməsini müşahidə edib.

Bu yeni kəşf, qravitasiya dalğası elmi sahəsində əhəmiyyətli bir mərhələni işarələyir və alimlərin növbəti nəsil qravitasiya dalğası detektorlarının inkişafını sürətləndirməyə çağırır. Birmingham Universitetinin tədqiqatçısı Amit Singh Ubhi, "Bu, qara dəliklərin formalaşması ilə bağlı anlayışımıza yeni bir sərhəd açır," deyə qeyd edib.

Bununla belə, alimlər hələ də bu mürəkkəb siqnal nümunəsini və onun bütün nəticələrini tam təhlil etmək üçün işlərini davam etdirirlər. Birmingham Universitetinin professoru Gregorio Carullo, "Bu siqnalın bütün təfərrüatlarını anlamaq üçün cəmiyyətə illər lazım olacaq," deyə vurğulayıb.