GRB 250702B: Ən Qeyri-Adi Gamma Şüası Partlaması

GRB 250702B adlı gamma şüası partlaması son zamanların ən maraqlı astronomik hadisələrindən biridir. Bu partlama, Fermi Gamma-ray Kosmik Teleskopu tərəfindən 2 iyul 2025-ci ildə aşkar edilib. Digər gamma şüası partlamalarından fərqli olaraq, GRB 250702B bir gün ərzində üç fərqli partlayışla müşahidə olunub. Bu qeyri-adi xüsusiyyətlər alimləri bu fenomenin səbəblərini daha dərindən araşdırmağa vadar etdi.

Gamma Şüası Partlamalarının Xüsusiyyətləri

Gamma şüası partlamaları kainatdakı ən enerjili hadisələrdən biridir. Bu partlamalar adətən millisekundlar və ya bir neçə dəqiqə ərzində baş verir. Onların səbəbləri arasında nəhəng ulduzların supernova kimi partlaması və ya supermassiv qara dəliklərin ulduzları məhv etməsi kimi proseslər yer alır. Lakin GRB 250702B-nin uzun müddət davam etməsi və təkrar partlayışları bu nəzəriyyələrə uyğun gəlmir.

GRB 250702B-nin Kəşfi və Xüsusiyyətləri

Fermi Gamma-ray Kosmik Teleskopunun aşkar etdiyi bu partlama, ilk baxışda Süd Yolunda baş vermiş kimi görünsə də, sonradan ESO-nun Böyük Teleskopu və Hubble Teleskopu vasitəsilə aparılan müşahidələr onun ekstragalaktik olduğunu göstərdi. Bu, partlamanın milyardlarla işıq ili uzaqlıqda baş verdiyini və gözlənildiyindən daha enerjili olduğunu sübut etdi.

Alimlərin Tapıntıları

GRB 250702B-nin qeyri-adi xüsusiyyətləri ilə bağlı bir neçə nəzəriyyə irəli sürülüb. Radboud Universitetindən astronom Andrew Levan və Dublin Universitetindən Antonio Martin-Carrillo tərəfindən aparılan araşdırmalar nəticəsində iki əsas ssenari irəli sürülüb:

1. Ağ cırtdan ulduzun aralıq kütləli qara dəlik tərəfindən məhv edilməsi (TDE). Bu nəzəriyyə partlamanın təkrarlanan təbiətini izah edə bilər.
2. Çökən massiv ulduz (collapsar). Bu ssenari bəzi xüsusiyyətləri izah etsə də, GRB 250702B-nin uzun müddət davam etməsinə tam uyğun gəlmir.

Nəticələr və Gələcək Araşdırmalar

Alimlər GRB 250702B-nin səbəblərini daha yaxşı anlamaq üçün James Webb Kosmik Teleskopu və ESO-nun X-shooter spektroqrafı ilə əlavə müşahidələr aparır. Bu araşdırmaların nəticələri, gamma şüası partlamalarının mənşəyi haqqında yeni məlumatlar təqdim edə bilər. Hələlik isə GRB 250702B-nin tam səbəbi naməlum olaraq qalır.

Antonio Martin-Carrillo bu hadisə ilə bağlı belə deyib: “Biz hələ tam olaraq bu fenomenin səbəbini bilmirik, amma bu araşdırma ilə böyük bir irəliləyiş əldə etmişik.”