Havanın Çirklənməsi və Beyin Sağlamlığı

Havanın çirklənməsi hər il dünyada 4200000 erkən ölümə səbəb olduğu və müxtəlif xəstəliklərə, o cümlədən ürək-damar xəstəlikləri, tənəffüs yolları infeksiyaları və ağciyər xərçənginə yol açdığı məlumdur. Lakin elm adamları çirklənmənin beyinə necə təsir etdiyini daha dəqiq araşdırmağa çalışırlar.

Lewy Cisimcikli Demensiya Araşdırması

ABŞ-ın Johns Hopkins Universitetindən alimlər, havanın çirklənməsinin Lewy cisimcikli demensiya riskini artırdığına dair yeni sübutlar təqdim ediblər. Bu demensiya növü alfa-sinuklein adlı zülalın beyində anormal yığılması ilə xarakterizə olunur. Bu zülalın yığılması yaddaş pozğunluğu və motor problemləri kimi simptomlara səbəb olur. Araşdırmada uzunmüddətli çirklənmə təsirinin bu zülal yığılmasını artırdığı göstərilib.

Epidemioloji və Eksperimental Sübutlar

Elm adamları 2000-2014 illəri arasında ABŞ-da xəstəxanaya yerləşdirilən 56 milyon xəstənin məlumatlarını analiz edərək PM2.5 çirkləndiricilərinə yüksək məruz qalmanın demensiya riskini artırdığını aşkar ediblər. Həmçinin, siçanlar üzərində aparılan eksperimentlərdə PM2.5 təsirinin alfa-sinuklein yığılmasını artırdığı, beyin atrofiyasına və neyronların ölümünə səbəb olduğu müəyyən edilib.

PM2.5-in Təhlükəli Təsiri

Araşdırma göstərir ki, PM2.5 zülalı toksik və aqressiv bir formaya çevirərək beyinə zərər verir. Bu forma normal yaşlanma prosesində yaranan zülaldan daha təhlükəlidir və beynin təmizlənmə mexanizmlərinə daha davamlıdır. PM2.5 nümunələri ABŞ, Çin və Avropadan toplanaraq təsdiqlənib.

Gələcək Perspektivlər

Araşdırma müəllifi Xiaobo Mao, havanın çirklənməsinin genetik risk faktorları ilə necə qarşılıqlı təsir etdiyini və PM2.5-in hansı komponentlərinin daha zərərli olduğunu müəyyənləşdirmək üçün əlavə araşdırmaların lazım olduğunu vurğulayır. Bununla yanaşı, çirklənməni azaltmaq və zülalın toksik formasını neytrallaşdırmaq üçün yeni terapiyaların inkişaf etdirilməsi vacibdir.

Mütəxəssislərin Fikirləri

İspaniya Nevrologiya Cəmiyyətindən Pascual Sánchez, araşdırmanın çirklənmə ilə demensiya arasındakı əlaqəni daha da gücləndirdiyini qeyd edir, lakin nəticələrin ehtiyatla şərh edilməsini tövsiyə edir. Barcelona Hospital Clínic-dən Diana Esteller isə araşdırmanın profilaktik tədbirlərə diqqət yetirilməsini vacib hesab edir.

Nəticə

Havanın çirklənməsi beynin sağlamlığına ciddi təhlükə yaradır. Bu araşdırma çirklənmə ilə demensiya arasında molekulyar bağı ortaya qoyaraq önləyici və terapevtik strategiyaların inkişaf etdirilməsinə yol açır.