Yeni bir tədqiqat, Yer kürəsində həyatın cansız maddələrdən necə əmələ gəldiyini araşdıraraq elm dünyasının ən dərin sirlərindən birinə işıq salır. İyul 2025-ci ildə dərc olunan bu araşdırma, həyatın spontan şəkildə meydana gəlməsinin əvvəllər düşünüləndən daha böyük çətinliklərlə üzləşdiyini göstərir.

İngiltərənin İmperial Kollecindən tədqiqatçı Robert G. Endres, qabaqcıl riyazi yanaşmalardan istifadə edərək, həyatın yaranmasının əvvəlcədən mövcud olan şərtlərdə nə qədər çətin olduğunu nümayiş etdirən bir çərçivə hazırlayıb. Araşdırma, strukturlaşdırılmış bioloji məlumatların prebiotik şəraitdə toplanmasının çətinliyinə diqqət çəkir. Bu prosesi təsəvvür etmək üçün həyatın mənşəyi ilə bağlı məqaləni təsadüfi hərflərlə yazmağa çalışmaq kimi bir nümunə göstərilir. Lazımi mürəkkəblik artdıqca uğur ehtimalı astronomik dərəcədə azalır.

Tədqiqatda göstərilir ki, ilk canlı hüceyrənin, yəni protosellin, kimyəvi tikinti bloklarından təsadüfi şəkildə yaranması üçün lazım olan şərtlər son dərəcə mürəkkəbdir. İnformasiya nəzəriyyəsi və alqoritmik mürəkkəblikdən istifadə edən Endres, bu cür hadisənin təbii şəraitdə nə qədər az ehtimalla baş verə biləcəyini riyazi olaraq izah edir. Araşdırma nəticələri göstərir ki, yalnız təsadüf və təbii kimyəvi proseslərə əsaslanmaq, həyatın Yer kürəsində mövcud zaman çərçivəsində yaranmasını izah etmək üçün kifayət etməyə bilər.

Tədqiqat həmçinin entropiya (sistemlərin daha çox nizamsızlığa meyilli olması) kimi prinsiplərin, həyat üçün zəruri olan yüksək dərəcədə təşkil olunmuş strukturların yaranmasında ciddi maneələr yaratdığını vurğulayır. Bu, həyatın mənşəyinin qeyri-mümkün olduğu anlamına gəlmir, lakin indiki elmi anlayışımızın natamam olduğunu göstərir. Araşdırma, həyatın cansız maddələrdən yaranması üçün fiziki prinsiplərin kəşf edilməsinin biologiya və fizika üçün böyük bir çağırış olduğunu vurğulayır.

Tədqiqatda həmçinin Francis Crick və Leslie Orgel tərəfindən irəli sürülmüş "yönləndirilmiş panspermiya" nəzəriyyəsi də müzakirə edilir. Bu nəzəriyyəyə görə, həyat inkişaf etmiş yadplanetli sivilizasiyalar tərəfindən Yer kürəsinə qəsdən gətirilmiş ola bilər. Müəllif qeyd edir ki, bu fikir elmi prinsiplərdən biri olan Occamın ülgücü ilə ziddiyyət təşkil edir, çünki daha sadə izahları üstün tutur. Bununla belə, panspermiya, bakteriyalar kimi orqanizmlərin, kometalar vasitəsilə kosmosda daşınaraq Yer planetinə çatmasını təklif edir. Yönləndirilmiş panspermiya isə bu prosesin yadplanetlilər tərəfindən həyata keçirilmiş ola biləcəyini irəli sürür.

Araşdırma həyatın Yer kürəsində təbii şəkildə yaranma ehtimalını inkar etmir. Bunun əvəzinə, bu prosesin riyazi çətinliklərini müəyyənləşdirir və bu maneələri aşmaq üçün yeni fiziki prinsiplərin və ya mexanizmlərin kəşf edilməsinin vacibliyini vurğulayır. Bu iş, həyatın mənşəyinin öyrənilməsini daha riyazi dəqiq bir istiqamətə yönəltmək üçün əhəmiyyətli bir addım sayılır.

Tədqiqat həmçinin kainatın ən böyük sirrlərindən bəzilərinin hələ də həllini gözlədiyini xatırladır və riyazi dəqiqliyi bioloji suallar ilə birləşdirərək, varlığımızla bağlı qədim suallara yeni dərinliklər gətirə biləcəyini göstərir.