Görmə qabiliyyətinin bərpası üçün yeni texnologiya

Çinli alimlər tərəfindən hazırlanmış 2 mm ölçülü və 0,1 mm qalınlığında yeni retinal protez, görmə qabiliyyətini itirmiş heyvanlarda uğurla sınaqdan keçirilib. Araşdırma "Science" jurnalında yayımlanıb və cihazın yalnız görməni bərpa etməklə qalmayıb, həm də infraqırmızı işığı aşkar edə bildiyi təsdiqlənib. Bu texnologiya görmə qabiliyyətini artırmaqla yanaşı, zəif işıq və tam qaranlıqda belə obyektləri görməyə imkan yaradır.

Texnologiyanın əsas xüsusiyyətləri

Yeni protez, degenerativ retina xəstəlikləri, o cümlədən retinit piqmentoza və yaşla bağlı makula degenerasiyası nəticəsində görmə qabiliyyətini itirənlər üçün nəzərdə tutulub. Protez, zədələnmiş fotoreseptorları əvəz edərək onların funksiyalarını təkrarlayır. Cihaz telurium nanotel materialından hazırlanıb və bu materialın yüksək işıq həssaslığı sayəsində həm görünən, həm də insan gözü üçün qeyri-mümkün olan aşağı enerjili fotonları qəbul edə bilir.

Fudan Universitetindən alim Jiayi Zhang bildirib ki, cihaz işığı elektrik siqnallarına çevirərək beyinə ötürür və bununla həm təbii fotoreseptorların fəaliyyətini təqlid edir, həm də görmə həssaslığını genişləndirir. Sınaqlar zamanı cihazın tətbiq edildiyi siçanlar və makaklar reflekslərini bərpa edib və hətta mürəkkəb geometrik naxışları tanıya biliblər. Protez, 1550 nanometr dalğa uzunluğunda işıq siqnallarını qəbul edə bilib ki, bu da insan gözünün 700 nanometr həddindən xeyli yüksəkdir.

Etik və texnoloji müzakirələr

Bu texnologiyanın insanlar üzərində tətbiqi hələ uzun bir yol tələb edir. Alimlər cihazın yalnız degenerativ xəstəliklərdən əziyyət çəkənlərə tətbiq edilə biləcəyini və sağlam insanlarda istifadənin etik cəhətdən düzgün olmadığını vurğulayırlar. Jiayi Zhang qeyd edib ki, sağlam gözlər üçün infraqırmızı işığı aşkar etmək üçün xarici cihazlardan istifadə etmək kifayətdir və cərrahi müdaxilə bu halda zəruri deyil.

Bununla yanaşı, cihazın texnoloji və hərbi sahələrdə istifadəsi ilə bağlı müzakirələr də yaranıb. Alimlər bu texnologiyanın gecə görmə, istilik aşkarlanması və maneələr arxasında obyektlərin görünməsi kimi xüsusiyyətlərə malik olduğunu bildirirlər.

Gələcək perspektivlər

Protez telurium nanotel materialından hazırlanmış ilk retinal protezdir və insan orqanizmi ilə yüksək uyğunluq nümayiş etdirir. Cihazın enerji mənbəyi xarici qurğulardan deyil, birbaşa işıqdan əldə edilir ki, bu da onun digər modellərdən fərqli olaraq əlavə enerji mənbəyinə ehtiyac olmadığını göstərir. Jiayi Zhang cihazın istehsalının hazırda nisbətən ucuz olduğunu və geniş miqyaslı istehsal zamanı xərclərin daha da azala biləcəyini qeyd edib.

Alimlər cihazın klinik sınaqlara keçmədən əvvəl istehsal prosesinin optimallaşdırılması, uzunmüddətli effektivliyin yoxlanılması və tənzimləyici standartlara uyğunluğun təmin edilməsi kimi məsələlər üzərində işləyirlər.