Hindistan, Polşa və Macarıstan ISS missiyası ilə kosmik uçuşa qayıdır

Hindistan, Polşa və Macarıstanın astronavtlarını daşıyan ABŞ-ın kommersiya missiyası çərşənbə günü Beynəlxalq Kosmik Stansiyaya (ISS) doğru uğurla yola düşdü. Bu, həmin ölkələrin onilliklərdən sonra kosmosa ilk dəfə astronavt göndərməsi ilə tarixə keçdi.

"Axiom Missiyası 4" (Ax-4) adlanan bu missiya Florida ştatının Kennedi Kosmik Mərkəzindən, SpaceX-in Falcon 9 raketi ilə saat 02:31-də (GMT ilə 06:31) start götürdü. Yeni Crew Dragon kapsulu cümə axşamı saat 11:00-də (GMT) orbitdəki stansiyaya qoşulması planlaşdırılır və təxminən 14 gün orada qalacaq.

Kosmik gəmidə Hindistandan pilot Şubhanşu Şukla, Polşadan missiya mütəxəssisi Sławosz Uznanski-Wisniewski, Macarıstandan Tibor Kapu və ABŞ-dan missiya komandiri, keçmiş NASA astronavtı Peyqi Vitson iştirak edir. Vitson hazırda Axiom Space şirkətində çalışır və şirkət özəl kosmik uçuşların təşkili ilə məşğuldur.

Bu ölkələrdən sonuncu dəfə kosmosa insan göndəriləndə, indiki astronavtlar hələ dünyaya gəlməmişdilər. O dövrdə bu şəxslər "kosmonavt" adlanırdı, çünki onlar Sovet İttifaqının təşkil etdiyi missiyalar çərçivəsində uçurdular.

"Mən yalnız cihazlar və avadanlıqlar deyil, bir milyard insanın arzularını və ümidlərini də özümlə daşıyıram," deyə 39 yaşlı Şubhanşu Şukla mətbuat konfransında bildirdi. O, Hindistandan kosmosa gedən ilk astronavt Rakeş Şarmadan (1984-cü ildə Salyut 7 stansiyasına uçmuşdu) sonra bu ölkənin kosmosa göndərdiyi ilk astronavtdır.

Hindistanın kosmik agentliyi ISRO bu uçuşu 2027-ci ildə həyata keçirilməsi planlaşdırılan "Gaganyaan" (hindi dilində "göy gəmisi") proqramı çərçivəsində öz ilk insanlı missiyasına doğru mühüm addım kimi qiymətləndirir. Hindistanın elm və texnologiya naziri Citendra Sinq uçuşdan dərhal sonra Şuklanı təbrik etdi və "Hindistan üçün həqiqətən də qürurverici bir an!" deyə X (əvvəlki Twitter) platformasında yazdı.

ISS-də olarkən Şuklanın Hindistanın yüksək rütbəli bir rəsmisi ilə danışacağı gözlənilir. Hindistan mediasında bu şəxsin baş nazir Narendra Modi olacağı ehtimal edilir. Bu, milli qüruru artırmaq məqsədilə nəzərdə tutulan yumşaq güc anı kimi görülür.

Üç ölkə öz astronavtlarının xərclərini özləri qarşılayır. Macarıstan 2022-ci ildə öz yerinin qiymətini 100 milyon dollar olaraq açıqlamışdı. Hindistan və Polşa isə xərcləri barədə məlumat verməyib.

Ax-4 missiyasının startı bir neçə texniki gecikmədən sonra mümkün olub. Əslində, bu missiya iyunun əvvəlində baş tutmalı idi. Bu uçuş həmçinin ABŞ Prezidenti Donald Tramp ilə SpaceX rəhbəri İlon Mask arasında baş verən onlayn mübahisədən sonra baş tutdu. Mübahisə zamanı Tramp SpaceX-in milyardlarla dollar dəyərində olan federal müqavilələrini geri çəkməklə hədələmişdi. Mask isə cavab olaraq Dragon kosmik gəmisinin erkən təqaüdə çıxarılacağını bildirmişdi. Daha sonra Mask bu bəyanatını geri götürdü və məsələni yumşaltmağa çalışdı.

Hazırda Ax-4 missiyası SpaceX-in beşinci və sonuncu Crew Dragon kosmik gəmisinin debütünü qeyd edir. Bu gəmi orbitə çatdıqdan sonra rəsmi ad alacaq və hazırda fəaliyyətdə olan Endeavour, Resilience, Endurance və Freedom gəmilərinə qoşulacaq. SpaceX 2030-cu illərdə bu gəmiləri Starship adlı növbəti nəsil raketləri ilə əvəz etməyi planlaşdırır.

Ax-4 missiyası çərçivəsində 60-a yaxın eksperiment həyata keçiriləcək. Bunlara mikro yosunlar, salat toxumlarının cücərməsi və mikroskopik canlıların (tardiqradlar) kosmosda sağ qalma qabiliyyəti ilə bağlı araşdırmalar daxildir.