Kosmosun görüntülənməsi niyə çətinləşir?

Son illərdə Yer ətrafında peyklərin sayı sürətlə artıb və bu, Hubble teleskopu kimi kosmik müşahidə cihazlarının işini ciddi şəkildə çətinləşdirir. NASA tədqiqatçılarının "Nature" jurnalında dərc olunan araşdırmasına görə, peyk izləri Hubble tərəfindən çəkilən görüntülərin 40%-ni, digər üç teleskopun isə 96%-ni poza bilər. Bu, asteroidlərin aşkarlanmasını və yeni planetlərin kəşfini təhlükə altına qoyur.

Peyklərin artan sayı və təsiri

Son illərdə ucuzlaşan peyk buraxılış xərcləri və telekommunikasiya peyklərinin, xüsusilə Starlink kimi layihələrin yayılması, kosmosda yeni problemlər yaradıb. Avropa Kosmik Agentliyinin məlumatına görə, 2019-cu ildə Yer ətrafında 5000 peyk var idi, bu gün isə onların sayı 15800-dən çoxdur. Əgər hazırda planlaşdırılan peyk buraxılışları həyata keçirilsə, bu rəqəm önümüzdəki on ildə 560000-ə çata bilər.

NASA tədqiqatçısı Alejandro Borlaff bu vəziyyəti belə izah edir: 'Karyeram teleskopların daha həssas və dəqiq olmasını təmin etməyə həsr olunub. İlk dəfə olaraq, gələcəkdə daha pis bir vəziyyətlə üzləşə biləcəyimizi gördük.'

Teleskopların qarşılaşdığı çətinliklər

Araşdırmaya görə, Hubble teleskopu hər bir görüntüdə orta hesabla 2.14 peyk izini təsbit edə bilər. Çində 2026-cı ildə buraxılması planlaşdırılan Xuntian teleskopu isə hər bir görüntüdə 92 peyk izinə rast gələcək. Hubble teleskopunun dar görüntü sahəsi onun peyk izlərini daha az təsbit etməsinə kömək edir. James Webb kimi teleskoplar isə Yerə daha uzaq məsafədə yerləşdiyindən peyk işıq çirklənməsindən daha az təsirlənir.

Peyklər günəş, ay və ya Yer işığını əks etdirərək teleskopların görüntülərini pozur. Bu işıq çirklənməsi ulduzların parlaqlığındakı dəyişiklikləri gizlədə bilər ki, bu da ekzoplanetlərin aşkarlanmasını çətinləşdirir. Borlaff bununla bağlı deyir: 'Bir peyk önünüzdən keçərsə, həmin məlumatı itirəcəksiniz.'

Çözüm yolları axtarılır

Alimlər peyklərin daha az əks etdirici olması üçün dizaynlarını dəyişməyə çalışsalar da, bu, onların daha çox infraqırmızı işıq yaymasına səbəb olub. Digər həll yolları arasında teleskopların peyk izlərindən az təsirlənəcəyi vaxt və yerlərdə görüntülər çəkmək də var. Lakin kosmosun daha da sıxlaşması bu strategiyanı çətinləşdirir.

Borlaff bildirir ki, peyklərin teleskoplardan daha aşağı orbitdə yerləşdirilməsi və ya onların yerləşdirilməsinin tənzimlənməsi kimi həll yolları düşünülməlidir. 'Kosmik teleskoplar və peyk konstellasiyaları arasında davamlı birgəyaşayış üçün optimal yollar tapılmalıdır,' deyə o vurğulayır.

Bu məsələ, kosmosun görüntülənməsi və elmi araşdırmaların gələcəyi üçün ciddi bir çağırışdır.