Cazibə dalğalarının qeyri-adi siqnalları

2024-cü ilin oktyabr və noyabr aylarında LIGO-Virgo-KAGRA şəbəkəsi tərəfindən qeydə alınan GW241011 və GW241110 adlı iki cazibə dalğası hadisəsi alimlər üçün yeni bir dövrün başlanğıcını simvollaşdırır. Bu hadisələr, qara dəliklərin əvvəllər müşahidə edilməmiş xüsusiyyətlərini üzə çıxardı və onların yaranma mexanizmlərinə dair yeni suallar doğurdu.

İlk hadisə: GW241011

GW241011 adlı ilk hadisə Yer kürəsindən təxminən 700 milyon işıq ili uzaqlıqda baş verib. Burada 17 və 7 Günəş kütləsinə bərabər olan iki qara dəlik birləşərək, çox yüksək dönmə sürətinə malik yeni bir qara dəlik əmələ gətirib. Bu sürət, qara dəliyin birbaşa ulduzun çökməsi nəticəsində yox, əvvəlki birləşmədən qalan enerjidən qaynaqlandığını göstərir.

İkinci hadisə: GW241110

İkinci hadisə, GW241110, təxminən 2.4 milyard işıq ili uzaqlıqda baş verib. Burada birləşən qara dəliklərdən biri orbitin hərəkət istiqamətinə əks istiqamətdə dönürdü. Bu, alimlər üçün nadir və izahı çətin bir fenomen idi. Belə bir vəziyyətin yalnız yüksək sıxlıqlı ulduz qruplarında və ya qara dəliklərin tez-tez toqquşduğu mühitlərdə baş verə biləcəyi güman edilir.

İkinci nəsil qara dəliklər və astrofizik təsirlər

Bu iki hadisənin ümumi xüsusiyyəti, komponentlərin kütlələri arasındakı əhəmiyyətli fərqdir. Daha böyük qara dəliyin əvvəlki birləşmələrin nəticəsi olduğu ehtimal edilir. Bu müşahidələr, "nəsildən-nəslə keçən" qara dəliklərin mövcudluğunu təsdiqləyə bilər və onların yaranma şəraitinə dair yeni nəzəriyyələr irəli sürməyə imkan yaradır.

Fundamental fizika üçün nəticələr

Bu müşahidələr yalnız astrofizika üçün deyil, həm də fundamental fizika üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. GW241011 hadisəsində yüksək dönmə sürətinə malik qara dəlik, Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin proqnozlarını bir daha təsdiqlədi. Eyni zamanda, bu qara dəliyin hələ də yüksək sürətlə dönməsi, bəzi hipotetik ultrayüngül bozondan ibarət nəzəriyyələrin doğru olmadığını göstərir.

Bu kəşf, alimlərə qara dəliklərin təkamülünü daha dərindən anlamaq, onların kütlə və dönmə xüsusiyyətlərini daha dəqiq proqnozlaşdırmaq üçün yeni imkanlar yaradır. İkinci nəsil qara dəliklərin mövcudluğu, kainatın ən sirli obyektləri haqqında biliklərimizi genişləndirə bilər.

Bu mühüm araşdırma The Astrophysical Journal Letters jurnalında dərc olunub.