İlk Ulduzların Kütlə Paylanması Haqqında Yeni Nəticələr

Astronomlar onilliklərdir kainatın ilk ulduzlarının necə formalaşdığını araşdırır. Bu ulduzlar hidrogen və heliumdan ibarət idi və yüzlərlə, hətta minlərlə dəfə Günəşdən daha böyük kütlələrə malik idi. Onların parlaq, lakin qısa ömrü supernova partlayışları ilə sona çatırdı. Bu səbəbdən ilk ulduzların planetlər yaratmaq üçün kifayət qədər vaxtı və materialı olmurdu.

Yeni Araşdırmaların Nəticələri

2025-ci ilin ilk yarısında yayımlanan iki araşdırma kainatın ilk ulduzlarının yalnız böyük kütlələrdən ibarət olmadığını ortaya qoyur. Birinci araşdırmada, qaz buludları içindəki turbulentlik kompüter simulyasiyaları ilə modelləşdirildi. Bu, daha kiçik ulduz formalaşma buludlarına parçalanmaya səbəb ola bilər. İkincisi, molekulyar hidrogenin erkən kainatda daha böyük miqdarda yarana biləcəyini göstərən laboratoriya təcrübəsidir. Bu proses HeH⁺ molekulunun katalizator rolunu oynadığını və qaz buludlarını soyutduğunu ortaya qoyur.

Kimyanın Rolu və Ulduzların Formalaşması

İlk ulduzların formalaşdığı qaz buludları otaq temperaturunda idi. Bu temperaturda yalnız böyük kütləli qaz buludları cazibə qüvvəsi ilə çökə bilirdi. Ancaq molekulyar hidrogen qazı infraqırmızı şüalar yayaraq qazı soyudur və kiçik kütləli buludların da çökə biləcəyini mümkün edir. Helium hidrid molekulu (HeH⁺) və hidrogen deuterid (HD) qaz buludlarının soyumasında mühüm rol oynayırdı.

Aşağı Kütləli Ulduzları Tapmaq Çətinliyi

Bu yeni araşdırmalar aşağı kütləli ulduzların erkən kainatda mövcud ola biləcəyini göstərir. Lakin bu ulduzların aşağı parlaqlığı onları müşahidə etməyi çətinləşdirir. Astronomlar bir neçə mümkün müşahidə qeydləri etsələr də, tam təsdiq üçün daha çox dəqiqlik tələb olunur.

Nəticə

Yeni araşdırmalar kainatın erkən dövrlərində ulduz formalaşmasının düşündüyümüzdən daha kompleks olduğunu sübut edir. Bu tapıntılar astronomlara erkən kainatın kimyası və ulduz formalaşması haqqında daha geniş perspektiv təqdim edir.