İqlim böhranının ölümcül təsirləri

Dünya miqyasında iqlim dəyişikliyinin təsirləri insan həyatını ciddi şəkildə təhdid edir. "The Lancet" tibb jurnalı tərəfindən yayımlanan illik hesabatda bildirilir ki, hər il milyonlarla insan iqlim dəyişikliyinin nəticələrindən ölür. Hesabata əsasən, bu təsirlərin əsas səbəbləri arasında qlobal istiləşmə, fosil yanacaqlara yüksək bağlılıq və uyğunlaşma tədbirlərinin ləngliyi yer alır.

Sağlamlıq üçün rekord təhlükələr

Hesabatda 20 göstəricidən 12-i iqlimlə əlaqəli sağlamlıq təhlükələri üzrə rekord səviyyəyə çatdığı vurğulanır. Xüsusilə istilik, hava çirklənməsi və infeksion xəstəliklər insan həyatını təhlükə altına qoyur. 1990-cı illərdən bəri istilik səbəbindən ölüm halları 23 faiz artaraq 2012-2021-ci illər arasında orta hesabla illik 546000 nəfəri əhatə edib. Daha da narahatedici fakt: hər il 2.5 milyon insan fosil yanacaqların yanması nəticəsində yaranan hava çirkliliyindən həyatını itirir.

İnfeksion xəstəliklər və fosil yanacaqlar

Hesabatda qeyd olunur ki, fosil yanacaq sənayesi genişləndikcə qlobal hökumətlər 2023-cü ildə fosil subsidiyalarına 956 milyard ABŞ dolları sərf edib. Bu məbləğ bir çox ölkələrin milli sağlamlıq büdcəsindən daha çoxdur. İnfeksion xəstəliklərin artması da diqqəti çəkir: məsələn, dünya miqyasında ağcaqanadlar vasitəsilə yayılan dengue qızdırmasının ötürülmə potensialı 1950-ci illərdən bu yana iqlim dəyişikliyi nəticəsində xeyli artmışdır.

Təmiz enerji ümid verir

Hesabatın rəhbəri Marina Romanello, London Universitetində verdiyi açıqlamada, "Bu il iqlim dəyişikliyinin sağlamlığa vurduğu zərər barədə qaranlıq və danılmaz bir mənzərə təqdim edir" deyə bildirib. O, əlavə edib ki, fosil yanacaqlara bağlılığımız davam etdiyi müddətdə həyatların və yaşayış mühitinin məhvi davam edəcək.

Romanello, bununla yanaşı, təmiz enerjiyə keçidin təsirlərini vurğulayıb. 2010-cu ildən bəri təmiz enerjiyə keçid, xüsusən də kömür istifadəsinin azalması nəticəsində, ildə orta hesabla 160000 erkən ölüm halının qarşısını alıb. "Klimakatastrofanın qarşısını almaq üçün həll yolları əlimizdədir. Təmiz enerji və daha sağlam qidalanma kimi tədbirlər hər il on milyonlarla insan həyatını xilas edə bilər", deyə o, bildirib.

İqtisadi itkilər və əmək məhsuldarlığı

Tədqiqatçılar iqlim dəyişikliyinin iqtisadi təsirlərini də vurğulayırlar. Təkcə 2024-cü ildə dünya miqyasında 639 milyard iş saatı istilik səbəbindən itirilib. Bu, 1990-1999-cu illərdəki orta göstəricidən 98 faiz çoxdur və 1.09 trilyon ABŞ dolları dəyərində gəlir itkisinə bərabərdir. Almaniyada isə 2024-cü ildə insanlar ümumilikdə 11 isti günlə üzləşiblər ki, bunun 9-u iqlim dəyişikliyi olmasaydı, baş verməzdi. Ölkədəki ekstremal istilik səbəbindən təxminən 50.7 milyon iş saatı itirilib və son illər ərzində Almaniya ərazisinin üçdə biri hər il ən azı bir ay ərzində ciddi quraqlıqdan təsirlənib.

İnsan həyatına təsir

İqlim dəyişikliyi sadəcə statistikalarla ölçülə biləcək bir problem deyil; milyonlarla ailənin həyatını dəyişir, sağlamlıq, iqtisadiyyat və yaşam şəraitinə ciddi təsirlər göstərir. Bununla belə, mütəxəssislər təmiz enerji, sağlam qidalanma və digər tədbirlərin tətbiq edilməsi ilə bu böhranı azalda biləcəyimizə ümid edirlər.